if they knew

* * *

1) but;

en heima mun ek sitja, but I will stay at home;

2) as a copulative, and, = ok;

ek kann ráðum, Gunnhildar, en kappsemd Egils, I know the devices of G. and (on the other hand) Egil’s eagerness;

3) = ‘an’, than (óbrigðra vin fær maðr aldregi en mannvit mikit).

in Norse MSS. = ef, er (rel. pron. and temp. conj.);

1) if;

sælar væri sálurnar, en þær vissi, if they knew;

2) as a rel. pron., = er;

mína dóttur, en (= er) allra meyja er fegrst, who is the fairest of all maidens;

3) when, = er, þá er ( þeir vóru í hjá, en upp var lesit).

* * *

disjunctive conj.; in MSS. spelt either en or enn, [a particle peculiar to the Scandin.; in Danish men; in Swedish both men, än, and endast; Norse enn and also men, Ivar Aasen]:—but; en ef hann hefir, þá …, but if he has, then …, Grág. i. 261; en ef menn gefa þeim mat, id.; en heima mun ek sitja, but I will stay at home, Fms. vi. 100; en fjöldi féll, but a great many fell, Fas. ii. 514; eyrum hlýðir en augum skoðar, Hm. 7; en ekki eigu annarra manna orð, Grág. i. 84, 99, 171; en Skíðblaðnir skipa, en jóa Sleipnir, en hunda garmr, Gm. 44; en ór sveita sjár, en ór beinum björg, Vþm. 21; and passim. It is even used with a slight conjunctive sense; þykki mér sem því muni úhægt saman at koma, kappi þínu ok dirfð ‘en’ skaplyndi konungs, methinks it will be hard to make the two things go together, thy vehemence and rashness ‘and’ (on the other hand) the temper of the king, Eg. 521; ek kann ráðum Gunnhildar ‘en’ kappsemd Egils, I know the devices of Gunnhilda ‘and’ (on the other hand) Egil’s eagerness, 257: used in narratives to begin a sentence, merely denoting the progress of the tale, much the same as ‘and,’ cp. the use of auk III, p. 33; thus in Ýt. some verses begin with ‘en,’—En dagskjarr …, 2, 3, 14, 23; En Gunnlaugr grimman tamði, Hlt.; En Hróalds á höfuðbaðmi, Ad. 19, without any disjunctive notion.

temporal adv., better spelt enn, [prob. akin to endr and eðr, q. v.]:—yet, still; þú hefir enn eigi ( not yet) heyrða kenning Drottins, Mar. 656 A. ii. 14; vildi hann enn svá, Fms. i. II; at hann mundi enn svá göra, vi. 100; þá ríkir hann enn fyrir mik, Al. 29; til betri tíma en ( than) enn ( still) er kominn, Sks. 596 B.

2. before a comparative; enn síðarr, still later, N. G. L. i. 94; enn betr, still better; enn fyrr, still later; enn verri, still worse; enn æðri, still worthier; enn hærri, still higher; enn firr, still further off; enn nær, still nearer; enn heldr, still more, Sks. 304: separated from the comparative, enn vóru fleiri dætr Haralds, the daughters of H. were still more, i. e. H. had more daughters yet, Fms. i. 5.

β. curious is the use of en (usually spelt in or inn) in old poems, viz. before a comparative, where in prose the ‘en’ can be left out without impairing the sense; thus, hélt-a in lengr rúmi, be kept not his place longer, i. e. ran away, Am. 58; ráð en lengr dvelja, to delay no longer, 61; menn in sælli, a happier man, Skv. 3. 18; né in mætri mægð, worthier affinity, id.; mann in harðara = harðara mann, a hardier man, Hbl. 14; nema þú in snotrari sér, unless thou art wiser, Vþm. 7; drekka in meira mjöð, to drink more mead; bíta en breiðara, to bite broader, i. e. eat with better appetite, Þkv. 35; þars þætti skáld in verri, where poets were kept in less honour, Jomsv. S. (in a verse); né in heldr, neither; né hests in heldr, neither for his horse, Hm. 60; né in heldr hugðir sem var Högni, neither are ye minded as H., Gh. 3, Sdm. 36, Hkv. 1. 12, Skv. 1. 21: in prose, eigi in heldr ætla ek, þat …, neither do I think, that …, Nj. 219.

3. to boot, further, moreover; bolöxar ok enn amboð nokkur, pole-axes and some tools to boot, Dipl. v. 18; ok þat enn, at, and that still more, that, Róm. 302; Ingibjörg hét enn dóttir Haralds, Ingeburg was further Harold’s daughter, Fms. i. 5.

or enn, conj., written an in very old MSS., e. g. Hom., Greg., Eluc., but in the great bulk of MSS. en is the standing form, both ancient and modern; [formed by anacope, by dropping the initial þ; Ulf. þanuh; A. S. þanne; Engl. than; Hel. than; O. H. G. danna; Germ. dann, but here almost replaced by ‘als;’ Swed. änn; Dan. end; Norse enn, Ivar Aasen; the anacope is entirely Scandin.]:—than, Lat. quam; heldr faðir an móðir, more father than mother, Eluc. 5; bjartari an sól, brighter than the sun, 45, 52; meira an aðrir, more than others, Greg. 51; víðara an áðr, wider than before, id.; betr an þegja, better than being silent, 96; æðri an þetta, Eluc. 51; annat an annat, one thing rather than another, 50; ljósara an nú, 44; heldr an vér, 17; annat an dauðan, 15; meira an Guð, 13; fyr an, 6; annat an þú ert, 59; framarr an þeir hafa, id.; framar an vesa, 60; heldr an færi eðr fleiri, Hom. 45; heldr an, 63; betra er þagat an mælt, 96; helgari an annarra manna, 126; framar an sín, 135, etc.; cp. Frump. 158–163: ‘en’ however occurs in Hom. 126.

II. the form ‘en’ (or ‘enn’) occurs passim, Grág. i. 173, ii. 13, Al. 29, Sks. 596 B, N. G. L. i. 32, etc. etc.

☞ The particle en differs in sense when placed before or after the comparative; if before, it means still; if after, than; thus, fyrr enn, áðr enn, before, Lat. prinsquam, but enn fyrr, still earlier, sooner; enn heldr, still more, but heldr enn, rather than; enn betr, still better, but betr enn, better than; enn síðar, still later, but síðar enn, later than, etc. Again, there is a difference of sense, when neither en is a comparative; en ef, but if; ef enn, if still, etc.

is now and then in MSS., esp. Norse, used = er, ef, q. v., but this is a mere peculiarity or false spelling:

1. when; mér vórum í hjá en (= er) þeir, when they, D. N. i. 271; til þess en = til þess er, 81.

2. as a relat. particle, which; sú hin ríka frú en ( which), Str.; mína dóttur en allra meyja er fegrst, my daughter who is the fairest of all women, Þiðr. 249; af því en hann hefir fingit, Al. 145; sá ótti en, 107; en sungin er, which is sung, Hom. 41; but hvárt en er, whether, N. G. L. i. 349.

3. = ef, if, [cp. Old Engl. an]; sælar yæri sálurnar, en þær vissi, if they knew, Al. 114; en þeir vildi = ef þeir vildi, 118; en vér færim = ef vér færim, 120, esp. freq. in D. N. (vide Fr.) Very rare in Icel. writings or good MSS., e. g. en ek hefi með Guðs miskunn (i. e. er ek heti), as I have, because I have, Bs. i. 59, Hung. ch. 1; vide er.

1) how, in what manner (hvé fór með þeim?); h. heitir þú? how art thou named?;

2) qualifying an a. or adv., how, to what extent; h. gamall maðr hann væri, how old he was; þeir vissu eigi, h. fram var, they did not know the time of day; h. nær? when? (hvé nær mun hann heim koma?).

* * *

adv., hvei, Gþl. 495 A; the vowel was prob., as in all similar monosyllables, sounded long, qs. hvé; prop. an old instrumental case from hvat: [Ulf. hwaiva; A. S. hwu; Engl. how; Germ. wie; Swed. huru; Dan. hvor-ledes]:— how, interrog.; ok freista hve þá hlýddi, Ib. 7; bera vætti, hve fyrir sekð hans var mælt, Grág. i. 83; hve for með þeim, Ísl. ii. 341; kveða á, hve þing heitir, Grág. i. 100 (see heita A. II); hve þú heitir, how art thou named? hve margir, how many? Ld. 74; hve mjök, how much? Nj. 24; hve mikill? Fms. vi. 286, Þiðr. 273, Hom. 35; þeir vissu eigi, hve fram var (mod. hvað framorðið var), they knew not the time, of the day, K. Þ. K. 90; spurði, hve gamall maðr hann væri, Ld. 74; þat var með miklum úlíkindum hve ( how violent) stormr var eðr snæfall, Finnb. 312: hve nær, when?; Stj. 339, Fb. ii. 394, Nj. 142, Hom. 9, passim; but see hvenar below.

* * *

(gen. könnu), f. can, tankard.

(að), v.

1) to search, explore (þeir könnuðu landit fyrir austan ána);

kanna lið, to review, muster troops;

kanna val, to search the field for slain;

kanna e-t af, to find out, make out (ferr Brandr biskup norðr á Völlu ok kannar þat af, at);

kanna til = kanna af (kannaðist svá til, at);

2) refl., kannast við e-t, to recognize, know again (kannaðist hón við hann ok kynferði hans); to make one’s acquaintance (Þórólfr hitti þar marga frændr sina þá, er hann hafði eigi áðr við kannazt); to acknowledge (könnuðust þeir við, at þat var sannmæli); to recognize as one’s own (með því at engi kannast við svein þenna); recipr., to recognize one another (síðan könnuðust þau við).

* * *

u, f., gen. kanna, Snót 172, [A. S. canne; Engl. can; O. H. G. channa; Germ. kanne; Dan. kande; from Lat. cantharus]:—a can, tankard, jug; vín var í könnu, Rm. 29, Stj. 207, Fms. viii. 413 (v. 1.), Dipl. iii. 4; könnu-brot, Pm. 137, Dipl. iii. 4; könnu-stóll, a can-stand, Pm. 113: a measure, Rétt., D. N.

að, [kenna = to know, but kanna = to enquire]:—to search; kanna land, of an explorer, to explore a land; þeir könnuðu landit fyrir austan ána, um várit kannaði hann austr landit, Eg. 100, Landn. passim; þykkir maðr við þat fávíss verða ef hann kannar ekki víðarr en hér Ísland, Landn. 310; fara víða um heim at kanna helga staði, Fms. i. 276; kanna heim allan, to travel through all the world, Edda: the phrase, kanna ókunna stigtu, to ‘try unknown ways,’ to travel where one has never been before; kanna ríkra, annara, manna siðu, i. e. to travel abroad, Ld. 164, Fms. i. 276; kanna lið, to review, muster troops, ix. 478, Hkr. i. 23, 30; kanna val, to search the field for slain, Nj. 45, Fms. i. 182.

II. with prep.; kanna e-t af, to find out, make out; konungr spurði Úlf hvat hann kannaði af um siðferði Eindriða, Fms. ii. 193; spurði, hvat hann kannaði af um Rögnvald, iv. 193; þat kannaða ek af, at sá herr myndi kallaðr vera Jómsvíkingar, xi. 119; ferr Brandr biskup norðr á Völlu, ok kannar þat af, at …, Bs. i. 450.

III. reflex., kannask við e-t, to recognise, know again, recollect; kannaðisk hón við hann ok kynferði hans, Hkr. ii. 129; Sigurðr kannaðisk þá við ætt hans, Fms. i. 79, Þorst. Síðu H. 169; þá kannaðisk hann við ok mælti, nafnfrægir eruð þér feðgar, Nj. 125; Þórólfr hitti þar marga frændr sína þá er hann hafði eigi áðr við kannask, whose acquaintance he had not made before, Eg. 30; kannask þá margir við ef heyra viðrnefni mitt, Finnb. 338; sögðu þessir mean öll sönn merki til hvar þeir höfðu barninu komit, svá at hinir þrælarnir könnuðusk við er sveininn höfðu fundit, Fms. i. 113; hefi ek hér gull or hann kvað yðr mundu við kannask, Fs. 9: to recognise as one’s own, kannask við skot, fé, sauði, Grág. ii. 312, 352, 374; með því at engi kannask við svein þenna, Fms. i. 294: to remember, vóru þar þeir menn er við könnuðusk, at Hallfreðr hafði til góða við gört, ii. 55.

2. recipr., kannask við, to recognise one another, make one another’s acquaintance; hafi þeir þá við kannask, Grág. i. 224; síðan könnuðusk þau við, then they knew one another, Fms. i. 186; könnuðusk menn hugi við, Fs. 11; féll mart áðr þeir kannaðisk við, Ó. H. 216; ok eptir þetta þá kannask þeir viðr með öllu, Bs. i. 228.

* * *

(veit, vissa, vitaðr), v.

1) to have sense, be conscious (hann var enn eigi ørendr, en vissi þó ekki);

with gen., gráðugr halr, nema geðs viti, unless he has his senses about him;

2) to know;

engi vissi skapara sinn, no one knew his maker;

þeir er vel mart vitu, those who know many things;

vita sik saklausan, to know oneself to be innocent;

veizt þú, hvat þér man verða at bana, dost thou know what will be the cause of thy death?;

vita skyn á e-m, to know one;

Flosi kvaðst eigi vita skyn á, hverir lögmenn væri beztir, F. said that he knew nothing about who were the best lawyers;

vita ván or vánir e-s, to expect, look for (G. vissi slíks matar þar ekki ván);

vita fram, to be prescient, know the future;

veit þat trúa min, upon my faith!;

3) to see, try to find out (bað þá vita, hvat af Gretti yrði);

vittu, ef þú hjálpir, see if thou canst help;

vit, at þá náir sverði því, try to get that sword;

4) to look, be turned towards;

vita upp, fram, aptr, to look (be turned) upwards, forwards, backwards;

vita móti sólu, at sjánum, to face the sun, the sea;

vita til norðrættar, to look north;

ormahöfuð öll vitu inn í húsit, all the heads of the serpents look into the hall;

with gen., þeir fundu vínvið allt þar sem holta vissi, they found the vine wherever there was woodland;

5) to come under a certain head;

sökin veit til lands-laga, en ekki til Bjarkeyjar-réttar, the case comes under the country-law, and not under the town-law;

6) to bode, betoken, with gen. (ekki vita slík orð lítils);

þat mun eigi øngra tíðinda vita, this betokens no small tidings;

7) to mean, have such and such bearing;

hvat veit óp þetta, what means this shouting?;

eigi veit þannig við, that is not the case;

seg mér hit sanna, hversu við veit, how things stand;

ok rœddu um þat, at nú mundi vel vita, that things were likely to take a good turn;

8) with preps.:

vita af e-u, to know of (ekki vissi á. af kaupi þeira);

vita e-t at sér, to know oneself to be guilty of;

vita e-t eptir sér = vita e-t at sér (vita eptir sér slíkan glœp);

vita e-t frá sér, to be conscious (sensible) of (ek var svá syfjaðr, at ek vissa fátt frá mér);

vita e-t fyrir, to know beforehand (ørlög sín viti engi maðr fyrir);

vita til e-s, vita til um e-t, to know of (ekki vissu landsmenn til um ferð Þórólfs);

vita ekki til sín, vita ekki til manna, to have lost consciousness, one’s senses;

recipr. to know of an another (þeir vissust jafnan til í hafinu);

vita um e-t, to make inquiries about (fara at vita um e-t);

to know about (eigi veit ek um gaman þetta);

vita e-t við e-n, to get to know a thing, from one (mun ek vita við skipverja mina, hvat þeim sýnist ráð).

* * *

a verb whose present is in a preterite form, see Gramm. p. xxiii: pres. veit, veizt (veiztu), veit; plur. vitum, vituð, vitu, later and mod. vitið, vita; the latter form appears in vellums early in the 14th century, e. g. þér vitið, Fms. vi. 144, from the Hulda: pret. vissa, vissir, vissi (never visti, cp. Goth. wissa, mod. Dan. vidste): subj. pres. vita, pret. vissa; imperat. vit, vittú; part. vitaðr (vitinn, Hornklofi): with neg. suff. veit-at, knows not, Hm. 74; veit-k-a-ek, ‘wot I not I,’ Hkr. iii. 376; veizt-attu, Hbl. 4; vitum-a, we know not, Skv. 3. 18; vissi-t, knew not: [Ulf. witan = εἰδέναι, γιγνώσκειν; A. S. and Hel. witan; Engl. wit; Germ. wissen; Dan. vide; Swed. vita; Lat. videre; Gr. εἰδέναι.]

A. To wit, have sense, be conscious; hneig hón aptr ok vissi ekki til manna, Bjarn. 68; varð hann svá feginn at varla vissi hann, Flóv.; faðirinn vissi ekki lengi, svá þótti honum mikit, Bs. i. 369; hann þóttisk nær ekki vita fyrir hræzlu, Fms. vii. 142; hann var enn eigi örendr en vissi þó ekki, Fb. ii. 453; ek var svá syfjaðr at ek vissa fátt frá mér, Gísl. 6l; hestr laust einn ungan mann í höfuðit, ok sprakk mjök, ok vissi ekki, Bs. i. 314, l. c.; tók hann einn þeirra ok varðisk með, þar til er sá vissi ekki til sín, Fms. vi. 110; hann tók augna-verk strangan, ok vissi hann löngum hvárki í þenna heim né annan, Bs. i. 317; hann vissi lengi ekki hingat, 336; ok vissi þá ekki til sín löngum, 335; hvárt skal hjóna færa annat fram þat sem heldr hefir fé til, nema annat þeirra viti eigi vel ( unless he be not in the enjoyment of his full senses) en þegar er því batnar, Grág. i. 300: with gen., gráðigr halr nema geðs viti, Hm. 19 (see B. 3).

2. vita skyn á, to understand, know, Nj. 223, Grág. ii. 167, Fms. i. 186, xi. 323 (see skyn); vita ván e-s, to expect, Eg. 746, Fms. viii. 180, Nj. 75, Blas. 46.

II. to wit, know; vituð ér enn eða hvat, Vsp.; þeir er vel mart vitu, Hm. 53: ek veit, 76; vita sik saklausan, to know oneself to be sackless. Eg. 49; síðan skaltú vita þitt eyrendi, Finnb. 258; ef þeir vitu þetta eigi, Nj. 231; skaltú ok þat vita, at …, 88; lát sem þú vitir eigi, Ísl. ii. 250; þeir munu vitað hafa með Þráni, Nj. 136; ek veit allt með henni, El.; hitt veit ek eigi hvaðan þjófs-augu eru komin í ættir várar, Nj. 2; veit ek þann mann er þora man, 89; veizt þú hvat þér man verða at bana?—Veit ek, segir Njáll, 85; veitat hinn er vætki veit, Hm. 74.

2. with prepp.; vita fram (fram-viss); vissi hann vel fram sem Vanir aðrir, Þkv. 15: vita fyrir, to foreknow (for-vitri); vita örlög sín fyrir, Hm. passim; mundi hann þat vita fyrir er hann vissi dauða sinn, Nj. 98: vita til e-s, to know of. Fms. x. 337; ekki vissu landsmenn til um ferð Þórólfs. Eg. 78.

3. with the particle ‘at;’ þóttisk Þorkell vita at Grímr var þar, Dropl. 34; hana vissi at skíða-hlaði var við dyrr þær, 29; eigi munda ek vita at blóðrefillinn kæmi við mik í gær líttað, Fms. xi. 144: veitka ek nema þú þykkisk nú minn lávarðr, Hkr. iii. 376.

III. in exclamations; hvat veit ek hvárt menn munu aldri hætta lygi-sögum, Fb. i. 184; var þetta hans bani, sem vita mátti, i. e. of course, Stj. 541; hvat ek veit, hvárt ek mun, what know I! should I? …, as an interjection, Nj. 85; veiztu, ef þú vin átt, farðú at finna opt, Hm. 43; veit þat trúa mín, upon my faith! Edda; veit menn, mod. viti menn! see maðr B. 3; hvar viti menn ( whoever knew) slíku bellt við konungmann, Eg. 415; hvar viti áðr orta mærð með æðra hætti, Edda (Ht.)

IV. to see, try; má ek vita at ek fá af henni nökkurn vísdóm, Stj. 491; ek mun ríða ok hitta Óspak, ok vita at hanni vili sættask, Band. 5; ok vita at vér næðim Sokka víkingi, Fms. ii. 5; sá skal vita, er á strenginum heldr, hvárt hann skelfr, Fb. ii. 129; vil ek fara ok vita, at ek mega bjarga honum, 623. 16; vittu ef þú hjálpir, see if than canst help, Og. 5; vit at þú náir sverði því, Dropl. 28; fara heim ok vita hvers víss yrði, Nj. 114; vér skulum hlaupa at fylkingu þeirra, ok vita at vér komimk svá í gegnum, Fær. 81; skal yðr þat heimilt, ok vita at þit þroskizk hér, 45; sendi Sirpa bónda sinn at vita sér um brún-gras, to fetch for her (cp. vitja), Finnb. 258; ókunnugr ertú mér, ok vil ek vita við skipverja hvat þeim sýnisk ráð, Fbr. 62 new Ed.; ok bað hana vita af hón kenndi höfuðit, Bjarn. 68.

V. to look towards, of a place, = Lat. spectare ad, vergere in; in þat er vissi til norðr-ættar, Edda 22; sá armr er vissi at dikinu, Fms. vi. 406; ok lögðusk þaðan undir sem at veit bænum, viii. 377; bæði þat er aptr vissi ok fram, vii. 94; á þann bekk er vissi móti sólu, vi. 439; þann arminn er vissi at sjánum, viii. 115; rökðu þangat sporin sem klaufirnar höfðu vitað, Ó. H. 152; vissu þá grundvellir upp, en veggir í jörð niðr, Sks. 142 new Ed.; fætr vissu upp, Eg. 508; þar á eynni er vissi til Atleyjar, 222; þeir fundu vínvið allt þar sem holta vissi, they found the vine wherever there was woodland, Þorf. Karl. 420; en þróask, ef hann vissi til mikilleiks, if it shewed growth, Korm. 8; allt þat er honum þótti grjóts vita, þótti honum við gull glóa, Konr.

2. metaph. to come under that and that head, to respect, mean, have such and such bearing; sökin veit til lands-laga en ekki til Bjarkeyjar-réttar, this case comes under the country-law, and not under the town-law, Fms. vii. 130; eigi veit þannig við, that is not the case, Nj. 180; ef öðru-vísi veit við, Al. 106; seg mér et sanna, hversu við veit, how things stand, Fms. iii. 70; konungr svarar, at mál þat vissi allt annan veg við, Ó. H. 199; hvat veit hrygð þessi? Stj. 600; hvat veit óp þetta, what means this shouting? Fms. viii. 141; hvat vissi laga-frétt sú er Emundr spurði í gær? Ó. H. 87; skipan er hér á vorðin, ok veit ek eigi hvat þat veit, I know not what it means, cannot understand it, Fs. 6; þat man eigi öngra tíðenda vita, i. e. that will mean something great, Nj. 83; gör sem ek býð þér, ok kann vera, at þór viti vel, do as I bid thee, and may be, it will be well with thee, 655 xiii. B. 4; ok rædda um þat at nú mundi vel vita, Ísl. ii. 354; hræzlu (gen.) þat vissi, it savoured of fear, Am. 97; ekki vita slík orð lítils, Sd. 151; hlæra þú af því at þér góðs viti, it is for no good that thou laughest, Bkv. 2. 31; er lítils góðs vissi, Barl. 20: þá gleði er viti til meins, Hom. (St.); þat er til hans veit, what respects him, Orkn. 314; þat er til heiðins siðar veit, N. G. L. i. 383.

3. vita á, to forebode; brakar í klaufum, vind mun á vita, Mar. 1057 (cp. á-vitull); það veit á regn, storm, …, of weather marks.

B. Recipr. to know of one another; þeir vissusk jafnan til í hafinu, Landn. 56; ok vitask þeir við mála-munda þann sín á miðli, to know mutually, Grág. i. 469; better, ok vitusk þeir þat við mála-munda þann, Kb. i. 131.

2. pass.; skyldi aldrei annat vitask, to be known, Fas. i. 22.

3. part.; vitandi né valdandi þessa verks, Fms. ix. 412; margs vitandi, Vsp. 20, Edda 11; vitandi vits, Hm. 17, Fms. v. 258 (cp. A l); vitandi mann-vits, Edda 9; viss vitandi, intentionally, knowingly, jb. 309 A; visir vitendr, Grág. (Kb.) i. 243, ii. 57; visar vitendr, Grág. i. 228.

4. the past pret.; á morgun skal okkur saga vituð verða, to be known, proved, 655 xiii. B. 1; þat mátti eigi vitað verða, 625. 83; ef þetta er satt, þá er þat vitað (clear, manifest) at hón hefir eigi mær verit, Fms. x. 294; þat er vitað ( well known) at sjá. maðr er afbragð annarra manna, vi. 144; ok er þat vitað hver stóriðendi görðusk um hans mál, vii. 124; sá er þeim völlr of vitaðr, that field is marked out for them, Vþm. 18; valr vitinn Friggjar faðm-byggvi, allotted to Odin, Hornklofi.

* * *

I. with dat.

1) before, in front of (ok vóru fyrir honum borin merkin);

fyrir dyrum, before the door;

2) before one, in one’s presence;

hón nefndist fyrir þeim Gunnhildr, she told them that her name was G.;

3) for;

hann lét ryðja fyrir þeim búðina, he had the booth cleared for them, for their reception;

4) before one, in one’s way;

fjörðr varð fyrir þeim, they came to a fjord;

sitja fyrir e-m, to lie in wait for one;

5) naut. term. before, off;

liggja fyrir bryggjum, to lie off the piers;

fyrir Humru-mynni, off the Humber;

6) before, at the head of, over;

vera fyrir liði, to be over the troops;

vera fyrir máli, to lead the case;

sitja fyrir svörum, to undertake the defence;

7) of time, ago;

fyrir þrem nóttum, three nights ago;

fyrir stundu, a while ago;

fyrir löngu, long ago;

vera fyrir e-u, to forebode (of a dream);

8) before, above, superior to;

Hálfdan svarti var fyrir þeim brœðrum, H. was the foremost of the brothers;

9) denoting disadvantige, harm, suffering;

þú lætr Egil vefja öll mál fyrir þér, thou lettest E. thwart all thy affairs;

tók at eyðast fyrir herm lausa-fé, her money began to fail;

10) denoting obstacle, hindrance;

mikit gøri þer mér fyrir þessu máli, you make this case hard for me;

varð honum lítit fyrir því, it was a small matter for him;

Ásgrími þótti þungt fyrir, A. thought that things looked bad;

11) because of, for;

hon undi sér hvergri fyrir verkjum, she had no rest for pains;

fyrir hræðslu, for fear;

illa fœrt fyrir ísum, scarcely, passable for ice;

gáðu þeir eigi fyrir veiðum at fá heyjanna, because of fishing, they neglected to make hay;

fyrir því at, because, since, as;

12) against;

gæt þín vel fyrir konungi ok hans mönnum, guard thee well against the king and his men;

beiða griða Baldri fyrir alls konar háska, against all kinds of harm;

13) fyrir sér, of oneself;

mikill fyrir sér, strong, powerful;

minnstr fyrir sér, smallest, weakest;

14) denoting manner or quality, with;

hvítr fyrir hærum, while with hoary hair;

II. with acc.

1) before, in front of;

halda fyrir augu sér, to hold (one’s hands) before one’s eyes;

2) before, into the presence of;

stefna e-m fyrir dómstól, before a court;

3) over;

hlaupa fyrir björg, to leap over a precipice;

kasta fyrir borð, to throw overboard;

4) in one’s way, crossing one’s way;

ríða á leið fyrir þá, to ride in their way, so as to meet them;

5) round, off;

sigla fyrir nes, to weather a point;

6) along, all along;

fyrir endilangan Noreg, all along Norway, from one end to the other;

draga ör fyrir odd, to draw the arrow past the point;

7) of time, fyrir dag, before day;

fyrir e-s minni, before one’s memory;

8) for, on behalf of;

vil ek bjóða at fara fyrir þik, I will offer to go for thee, in thy stead;

lögvörn fyrir mál, a lawful defence for a case;

9) for, for the benefit of;

þeir skáru fyrir þá melinn, they cut the lyme-grass for them (the horses);

10) for, instead of, in place of, as;

11) for, because of (vilja Gunnar dauðan fyrir höggit);

fyrir þín orð, for thy words (intercession);

fyrir sína vinsæld, by reason of his popularity;

12) denoting value, price;

fyrir þrjár merkr, for three marks;

fyrir hvern mun, by all means, at any cost;

13) in spite of, against (giptast fyrir ráð e-s);

14) joined with adverbs ending in -an, governing acc. (fyrir austan, vestan, sunnan, norðan, útan innan, framan, handan, ofan, neðan);

fyrir austan, sunnan fjall, east, south of the fell;

fyrir neðan brú, below the bridge;

fyrir handan á, beyond the river;

fyrir innan garð, inside the fence;

III. as adverb or ellipt.

1) ahead, before, opp. to eptir;

þá var eigi hins verra eptir ván, er slíkt fór fyrir, when this came first, preceded;

2) first;

mun ek þar eptir gera sem þér gerit fyrir, I shall do to you according as you do first;

3) at hand, present, to the fore;

föng þau, er fyrir vóru, stores that were at hand;

þar var fyrir fjöldi boðsmanna, a host of guests was already present (before the bride and bridegroom came);

4) e-m verðr e-t fyrir, one takes a certain step, acts so and so;

Kolbeini varð ekki fyrir, K. was at a loss what to do;

e-t mælist vel (illa) fyrir, a thing is well (ill) spoken or reported of (kvæðit mæltist vel fyrir).

* * *

prep., in the Editions spelt differently; in MSS. this word is usually abbreviated either  (i. e. firir), or Ꝼ̆, fur͛, fvr͛ (i. e. fyrir); in some MSS. it is idiomatically spelt with i, fir͛, e. g. Arna-Magn. 382 (Bs. i. 263 sqq.); and even in the old Miracle-book Arna-Magn. 645 (Bs. i. 333 sqq.), just as ifir is written for yfir ( over); in a few MSS. it is written as a monosyllable fyr, e. g. D. I. i. 475, Mork. passim; in Kb. (Sæm.-Edda) occurs fyr telia, Vsp. I; fyr norðan, 36; fyr dyrum, Gm. 22; fyr vestan ver, Hkv. 2. 8; in other places as a dissyll. fyrir, e. g. Hm. 56, Gm. 54, Skm. 34, Ls. 15, Am. 64, Hkv. 2. 2, 19 (quoted from Bugge’s edition, see his preface, p. xvi); fyr and fyrir stand to one another in the same relation as ept to eptir, und to undir, of ( super) to yfir: this monosyllabic form is obsolete, save in the compds, where ‘for-’ is more common than ‘fyrir-;’ in some cases both forms are used, e. g. for-dæming and fyrir-dæming; in others only one, but without any fixed rule: again, the forms fyri, fyre, or fire, which are often used in Edd., are just as wrong, as if one were to say epti, undi, yfi; yet this spelling is found now and then in MSS., as, fyre, Ó. H. (facsimile); fire, Grág. Sb. ii. 288 (also facsimile): the particles í and á are sometimes added, í fur, Fms. iv. 137; í fyrir, passim; á fur, Haustl. 1. [Ulf. faur and faura; A. S. fore and for; Engl. for and fore-; Germ. für and vor; Dan. for; Swed. för; Gr. προ-; Lat. pro, prae.]

WITH DAT., chiefly without the notion of movement.

A. LOCAL:

I. before, in front of; fyrir dyrum, before the doors, at the doors, Nj. 14, Vsp. 53, Hm. 69, Edda 130; niðr f. smiðju-dyrum, Eg. 142:—ahead, úti fyrir búðinni, Nj. 181; kómusk sauðirnir upp á fjallit f. þeim, ahead of them, 27; vóru fyrir honum borin merkin, the banner was borne before him, 274; göra orð fyrir sér, to send word before one, Fms. vii. 207, Hkr. iii. 335 (Ó. H. 201, l. c., frá sér):—also denoting direction, niðri í eldinum f. sér, beneath in the fire before them, Nj. 204; þeir sá f. sér bæ mikinn, they saw before them a great building, i. e. they came to a great house, Eg. 546; öðrum f. sér ( in front) en öðrum á bak sér, Grág. i. 5.

2. before one, before one’s face, in one’s presence; úhelgaða ek Otkel f. búum, before the neighbours, Nj. 87; lýsi ek f. búum fimm, 218; lýsa e-u ( to proclaim) f. e-m, Ld. 8; hann hermdi boð öll f. Gizuri, Nj. 78; hón nefndisk f. þeim Gunnhildr, told them that her name was G., Fms. i. 8; kæra e-t f. e-m, Ó. H. 60; slíkar fortölur hafði hann f. þeim, Nj. 200; the saying, því læra börnin málið að það er f. þeim haft, bairns learn to speak because it is done before them, i. e. because they hear it; hafa gott (íllt) f. e-m, to give a good (bad) example, e. g. in the presence of children; lifa vel f. Guði, to live well before God, 623. 29; stór ábyrgðar-hluti f. Guði, Nj. 199; sem þeir sjá réttast f. Guði, Grág. i. (pref.); fyrir öllum þeim, Hom. 89; á laun f. öðrum mönnum, hidden from other men, unknown to them, Grág. i. 337, Jb. 378; nú skaltú vera vin minn mikill f. húsfreyju minni, i. e. when you talk to my wife, Nj. 265; fyrir Drottni, before the Lord, Merl. 2. 78.

3. denoting reception of guests, visitors; hann lét ryðja f. þeim búðina, he had the room cleared for them, for their reception, Nj. 228; Valhöll ryðja fyr vegnu fólki, i. e. to clear Valhalla for slain folk, Em. I; ryðja vígvöll f. vegundum, Nj. 212; ljúka upp f. e-m, to open the door for one, Fms. xi. 323, Stj. 5; rýma pallinn f. þeim, Eg. 304; hann lét göra eld f. þeim, he had a fire made for them, 204; þeir görðu eld. f. sér, Fms. xi. 63; … veizlur þar sem fyrir honum var búit, banquets that were ready for him, Eg. 45.

II. before one, in one’s way; þar er díki varð f. þeim, Eg. 530; á (fjörðr) varð f. þeim, a river, fjord, was before them, i. e. they came to it, 133, 161; at verða eigi f. liði yðru, 51; maðr sá varð f. Vindum, that man was overtaken by the V., Hkr. iii. 363; þeirra manna er f. honum urðu, Eg. 92.

2. sitja f. e-m, to lie in wait for one, Ld. 218, Nj. 107; lá f. henni í skóginum, Edda (pref.); sitja f. rekum, to sit watching for wrecks, Eg. 136 (fyrir-sát).

3. ellipt., menn urðu at gæta sín er f. urðu, Nj. 100; Egill var þar f. í runninum, E. was before (them), lay in ambush, Eg. 378; hafði sá bana er f. varð, who was before (the arrow), i. e. he was hit, Nj. 8.

4. verða f. e-u, to be hit, taken, suffer from a thing; ef hann verðr f. drepi, if he be struck, Grág. ii. 19; verða f. áverka, to be wounded, suffer injury, Ld. 140; verða f. reiði konungs, to fall into disgrace with the king, Eg. 226; verða f. ósköpum, to become the victim of a spell, spell-bound, Fas. i. 130; sitja f. hvers manns ámæli, to be the object of all men’s blame, Nj. 71; vera eigi f. sönnu hafðr, to be unjustly charged with a thing, to be innocent.

III. a naut. term, before, off; liggja f. bryggjum, to lie off the pier, Ld. 166; skip fljóta f. strengjum, Sks. 116; þeir lágu f. bænum, they lay off the town, Bs. i. 18; liggja úti f. Jótlands-síðu, off Jutland, Eg. 261; hann druknaði f. Jaðri, off the J., Fms. i. II; þeir kómu at honum f. Sjólandi, off Zealand, x. 394; hafa úti leiðangr f. landi, Hkr. i. 301; f. Humru-minni, off the Humber, Orkn. 338, cp. Km. 3, 8, 9, 13, 19, 21; fyrir Nesjum, off the Ness, Vellekla; fyrir Tungum, Sighvat; fyrir Spáni, off Spain, Orkn. 356.

IV. before, at the head of, denoting leadership; smalamaðr f. búi föður síns, Ver. 26 (of king David); vera f. liði, to be over the troops, Eg. 292, Nj. 7; vera f. máli, to lead the case, Band. 8; vera forstjóri f. búi, to be steward over the household, Eg. 52; ráða f. landi, ríki, etc., to rule, govern, Ó H. 33, Nj. 5; hverr f. eldinum réði, who was the ringleader of the fire, Eg. 239; ráða f. e-u, to rule, manage a thing, passim: the phrase, sitja f. svörum, to respond on one’s behalf, Ölk. 36, Band. 12; hafa svör f. e-m, to be the chief spokesman, Fms. x. 101, Dipl. v. 26.

V. special usages; friða f. e-m, to make peace for one, Fms. vii. 16, Bs. i. 65; bæta f. e-m, to make things good for one, Hom. 109; túlka, vera túlkr, flytja (etc.) f. e-m, to plead for one, Fms. iii. 33, Nj. 128,—also spilla f. e-m, to disparage one, Eg. 255; haga, ætla f. e-u, to manage, arrange for one, Ld. 208, Sturl. i. 14, Boll. 356; rífka ráð f. e-m, to better one’s condition, Nj. 21; ráða heiman-fylgju ok tilgjöf f. frændkonu sinni, Js. 58; standa f. manni, to stand before, shield a man, stand between him and his enemy, Eg. 357, Grág. ii. 13; vera skjöldr f. e-m, 655 xxxii. 4; hafa kostnað f. e-u, to have the expences for a thing, Ld. 14; vinna f. e-m, to support one by one’s work, Sks. 251; starfa f. fé sínu, to manage one’s money, Ld. 166; hyggja f. e-u, to take heed for a thing, Nj. 109; hyggja f. sér, Fs. 5; hafa forsjá f. e-m, to provide for one, Ld. 186; sjá f. e-u, to see after, Eg. 118, Landn, 152; sjá þú nokkut ráð f. mér, Nj. 20: ironic. to put at rest, Háv. 40: ellipt., sjá vel f., to provide well for, Nj. 102.

B. TEMP. ago; fyrir þrem nóttum, three nights ago; fyrir stundu, a while ago, Nj. 80; fyrir litlu, a little while ago, Fms. i. 76, Ld. 134; fyrir skömmu, a sbort while ago; fyrir löngu, a long while ago, Nj. 260, Fms. i. 50; fyrir öndverðu, from the beginning, Grág. i. 80, ii. 323, 394, Finnb. 342; fyrir þeim, before they were born, Fms. i. 57.

2. the phrase, vera f. e-u, to forebode; vera f. stórfundum, Nj. 107, 277; þat hygg ek vera munu f. siða-skipti, Fms. xi. 12; þessi draumr mun vera f. kvámu nökkurs manns, vii. 163; dreyma draum f. e-u, 8; fyrir tiðendum, ii. 65:—spá f. e-m, to ‘spae’ before, prophecy to one, Nj. 171.

C. METAPH.:

I. before, above; þóttu þeir þar f. öllum ungum mönnum, Dropl. 7; þykkisk hann mjök f. öðrum mönnum, Ld. 38; ver f. hirðmönnum, be first among my herdsmen, Eg. 65; Hálfdan svarti var f. þeim bræðrum, H. was the foremost of the brothers, Fms. i. 4; þorgrímr var f. sonum Önundar, Grett. 87; var Haraldr mest f. þeim at virðingu, Fms. i. 47.

II. denoting help, assistance; haun skal rétta vættið f. þeim, Grág. i. 45 (vide above A. IV and V).

2. the following seem to be Latinisms, láta lífit f. heilagri Kristni, to give up one’s life for holy Christianity, = Lat. pro, Fms. vii. 172; ganga undir píslir fyrir Guðs nafni, Blas. 38; gjalda önd mína f. önd þinni, Johann. 17; gefa gjöf f. sál sinni ( pro animâ suâ), H. E. i. 466; fyrir mér ok minni sál, Dipl. iv. 8; færa Guði fórnir f. e-m, 656 A; heita f. e-m, biðja f. e-m, to make a vow, pray for one (orare pro), Fms. iii. 48, Bs. i. 70; biðja f. mönnum, to intercede for, 19, Fms. xi. 287: even with a double construction, biðja f. stað sinn (acc., which is vernacular) ok heilagri kirkju (dat., which is a Latinism), x. 127.

III. denoting disadvantage, harm, suffering; þú lætr Egil vefja öll mál fyrir þér, thou lettest Egil thwart all thy affairs, Eg. 249; únýtir hann þá málit fyrir sér, then he ruins his own case, Grág. i. 36, Dropl. 14, 16; Manverjar rufu safnaðinn f. Þorkatli, the Manxmen broke up the assembly, i. e. forsook Thorkel, Fms. ix. 422; kom upp grátr f. henni, she burst into tears, 477; taka fé f. öðrum, to take another’s money, N. G. L. i. 20; knörr þann er konungr lét taka fyrir Þórólfi, Landn. 56; ef hross verðr tekit f. honum, if a horse of his be taken, Grág. i. 436; hann tók upp fé fyrir öllum, he seized property for them all, Ó. H. 60; e-t ferr ílla f. e-m, a thing turns out ill for one; svá fór f. Ólófu, so it came to pass for O., Vígl. 18; loka dyrr f. e-m, to lock the door in one’s face, Edda 21: þeir hafa eigi þessa menn f. yðr drepit, heldr f. yðrar sakir þessi víg vegit, i. e. they have not harmed you, but rather done you a service in slaying those men, Fbr. 33; tók at eyðask f. henni lausa-fé, her money began to fail, Nj. 29; rak á f. þeim storma ok stríðviðri, they were overtaken by gales and bad weather, Vígl. 27; Víglundr rak út knöttinn f. Jökli, V. drove the ball for J., i. e. so that he had to run after it, 24; sá er skar tygil f. Þóri, he who cut Thor’s line, Bragi; sverð brast f. mér, my sword broke, Korm. 98 (in a verse); brjóta e-t f. e-m, to break a thing for one, Bs. i. 15 (in a verse); Valgarðr braut krossa fyrir Merði ok öll heilög tákn, Nj. 167; árin brotnaði f. honum, his oar broke; allar kýrnar drápust fyrir honum, all his cows died.

2. denoting difficulty, hindrance; sitja f. sæmd e-s, to sit between oneself and one’s honour, i. e. to hinder one’s doing well, Sturl. 87; mikit göri þér mér f. þessu máli, you make this case sore for me, Eb. 124; þér er mikit f. máli, thy case stands ill, Fms. v. 325; ekki er Guði f. því, it is easy for God to do, 656 B. 9; varð honum lítið f. því, it was a small matter for him, he did it easily, Grett. III; mér er minna f. því, it is easier for me, Am. 60; þykkja mikit f. e-u, to be much grieved for a thing, do it unwillingly, Nj. 77; Icel. also say, þykja fyrir (ellipt.), to feel hurt, be displeased:—ellipt., er þeim lítið fyrir at villa járnburð þenna, it is a small matter for them to spoil this ordeal, Ó. H. 140; sem sér muni lítið f. at veiða Gunnar, Nj. 113; fast mun f. vera, it will be fast-fixed before (one), hard to move, Ld. 154; Ásgrími þótti þungt f., A. thought that things looked sad (heavy), Nj. 185; hann var lengi f., he was long about it, Fms. x. 205; hann var lengi f. ok kvað eigi nei við, he was cross and said not downright no, Þorf. Karl. 388.

IV. in a causal sense, for, because of, Lat. per, pro; sofa ek né mákat fugls jarmi fyrir, I cannot sleep for the shrill cry of birds, Edda 16 (in a verse); hon undi sér hvergi f. verkjum, she had no rest for pains, Bjarn. 69; fyrir gráti, tárum, = Lat. prae lacrymis; fyrir harmi, for sorrow; f. hlátri, for laughter, as in Engl.; þeir æddust f. einni konu, they went mad for the sake of one woman, Sól. 11; ílla fært f. ísum, scarce passable for ice, Fms. xi. 360; hætt var at sitja útar f. Miðgarðs-ormi, Edda 35; hann var lítt gengr f. sárinu, he could hardly walk for the wound, Fbr. 178; fyrir hræðslu, for fear, Hbl. 26; heptisk vegrinn f. þeim meinvættum sem …, Fs. 4; gáðu þeir eigi f. veiðum at fá heyjanna, because of fishing they took no care to make hay, Landn. 30; fyrir riki konungs, for the king’s power, Eg. 67, 117; fyrir ofríki manna, Grág. i. 68; fyrir hví, for why? Eluc. 4; fyrir hví þeir væri þar, Eg. 375; fyrir því, at …, for that, because, Edda 35, Fms. i. 22, vii. 330, Ld. 104; en fyrir því nú at, now since, Skálda 171; nú fyrir því at, id., 169: the phrase, fyrir sökum, for the sake of, because of, passim; vide sök.

V. by, by the force of; öxlin gékk ór liði fyrir högginu, the shoulder was disjointed by the force of the stroke, Háv. 52.

2. denoting contest; falla f. e-m, to fall before one, i. e. fighting against one, Fms. i. 7, iv. 9, x. 196; verða halloki f. e-m, to be overcome in fighting one, Ld. 146; látask f. e-m, to perish by one, Eb. 34; hafa bana f. e-m, to be slain by one, Nj. 43; þeir kváðu fá fúnað hafa f. honum, 263; mæddisk hann f. þeim, he lost his breath in fighting them, Eg. 192; láta ríki f. e-m, to lose the kingdom before another, i. e. so that the latter gains it, 264; láta lausar eignir mínar f. þér, 505; láta hlut sinn f. e-m, Fs. 47; standask f. e-m, to stand one’s ground before one, Edda (pref.); hugðisk hann falla mundu f. sjóninni einni saman, that he would sink before his glance, 28, Hým. 12; halda hlut f. e-m, Ld. 54; halda frið ok frelsi f. várum óvinum, Fms. viii. 219; fara mun ek sem ek hefi áðr ætlað f. þínum draum ( thy dream notwithstanding), Ld. 216; þér farit hvárt er þér vilit f. mér, you go wherever you like for me, so far as I am concerted, Fær. 37; halda vöku f. sér, to keep oneself awake, Fms. i. 216.

β. with verbs, flýja, hlaupa, renna, stökkva f. e-m, to fly, leap, run before one, i. e. to be pursued, Bs. i. 774, Grág. ii. 359; at hann rynni f. þrælum hans, Ld. 64; fyrir þessum úfriði stökk Þangbrandr til Noregs, 180; skyldi hann ganga ór á f. Hofsmönnum, Landn. 178; ganga f. e-u, to give way before, yield to a thing, Fms. i. 305, x. 292; vægja f. e-m, to yield to one, give way, Eg. 21, 187, Nj. 57, Ld. 234.

VI. against; verja land f. e-m, Eg. 32; verja landit f. Dönum ok öðrum víkingum, Fms. i. 23; til landvarnar f. víkingum, Eg. 260; landvarnar-maðr f. Norðmönnum, Fms. vi. 295; gæta brúarinnar f. bergrisum, Edda 17; gæt þín vel f. konungi ok hans mönnum, guard thee well against the king and his men, Eg. 113; góð aðstoð f. tröllum ok dvergum, Bárð. 163; beiða Baldri griða f. allskonar háska, Edda 36; auðskæðr f. höggum, Eg. 770.

VII. in the sense of being driven before; fyrir straumi, veðri, vindi, before the stream, wind, weather (forstreymis, forvindis), Grág. ii. 384, Fms. vii. 262; halda f. veðri, to stand before the wind, Róm. 211.

2. rýrt mun verða f. honum smá-mennit, he will have an easy game with the small people, Nj. 94: ellipt., hafði sá bana er f. varð, 8; sprakk f., 16, 91.

VIII. fyrir sér, of oneself, esp. of physical power; mikill f. sér, strong, powerful; lítill f. sér, weak, feeble, Nj. 20, Ísl. ii. 368, Eg. 192; þér munuð kalla mik lítinn mann f. mér, Edda 33; minnstr f. sér, smallest, weakest, Eg. 123; gildr maðr f. sér, Ísl. ii. 322, Fms. ii. 145; herðimaðr mikiil f. sér, a hardy man, Nj. 270; hvat ert þú f. þér, what kind of fellow art thou? Clem. 33; vera einn f. sér, to be a strange fellow, Grett. 79 new Ed.; Icel. also say, göra mikið (lítið) f. sér, to make oneself big ( little).

β. sjóða e-t f. sér, to hesitate, saunter, Nj. 154; mæla f. munni, to talk between one’s teeth, to mutter, Orkn. 248, Nj. 249.

IX. denoting manner or quality; hvítr f. hærum, white with hoary hairs, Fms. vi. 95, Fas. ii. 540; gráir fyrir járnum, grey with steel, of a host in armour, Mag. 5; hjölt hvít f. silfri, a hilt white with silver = richly silvered, Eb. 226.

X. as adverb or ellipt.,

1. ahead, in front, = á undan, Lat. prae, opp. to eptir; þá var eigi hins verra eptir ván, er slíkt fór fyrir, as this came first, preceded, Nj. 34; at einhverr mundi fara heim fyrir, that some one would go home first (to spy), Eg. 580; Egill fór f., E. went in before, id.; at vér ríðim þegar f. í nótt, 283.

β. first; hann stefndi f. málinu, en hann mælti eptir, one pronounced the words first, but the other repeated after him, Nj. 35; mun ek þar eptir göra sem þér gerit f., I shall do to you according as you do first, 90:—temp., sjau nóttum f., seven nights before, Grág. ii. 217.

2. to the fore, at hand, present; þar var fyrir fjöldi boðsmanna, a host of guests was already to the fore, i. e. before the bride and bridegroom came, Nj. 11; úvíst er at vita hvar úvinir sitja á fleti fyrir, Hm. 1; skal þá lögmaðr þar f. vera, he shall be there present, Js. 3; heima í túni fyrir, Fær. 50; þar vóru fyrir Hildiríðar-synir, Eg. 98; var honum allt kunnigt fyrir, he knew all about the localities, 583; þeim ómögum, sem f. eru, who are there already, i. e. in his charge, Grág. i. 286: of things, föng þau er f. vóru, stores that were to the fore, at hand, Eg. 134.

3. fore, opp. to ‘back,’ of clothes; slæður settar f. allt gullknöppum, Eg. 516; bak ok fyrir, back and front, = bak ok brjóst, Mar.

XI. in the phrase, e-m verðr e-t fyrir, a thing is before one, i. e. one takes that and that step, acts so and so in an emergency; nú verðr öðrum þeirra þat f., at hann kveðr, now if the other part alleges, that …, Grág. i. 362; Kolbeini varð ekki f., K. had no resource, i. e. lost his head, Sturl. iii. 285:—the phrase, e-t mælisk vel (ílla) fyrir, a thing is well ( ill) reported of; víg Gunnars spurðisk ok mæltisk ílla fyrir um allar sveitir, Nj. 117, Sturl. ii. 151; mun þat vel f. mælask, people will like it well, Nj. 29, Þórð. 55 new Ed.; ílla mun þat f. mælask at ganga á sættir við frændr sína, Ld. 238; ok er lokit var, mæltisk kvæðit vel f., the people praised the poem, Fms. vii. 113.

XII. in special senses, either as prep. or adv. (vide A. V. above); segja leið f. skipi, to pilot a ship, Eg. 359; segja f. skipi, to say a prayer for a new ship or for any ship going to sea, Bs. i. 774, Fms. x. 480; mæla f. e-u, to dictate, Grág. ii. 266; mæla f. minni, to bring out a toast, vide minni; mæla f. sætt, i. 90; skipa, koma e-u f., to arrange, put right; ætla f. e-u, to make allowance for; trúa e-m f. e-u, to entrust one with; það fer mikið f. e-u (impers.), it is of great compass, bulky; hafa f. e-u, to have trouble with a thing; leita f. sér, to enquire; biðjask f., to say one’s prayers, vide biðja; mæla fyrir, segja f., etc., to order, Nj. 103, Js. 3: of a spell or solemn speaking, hann mælti svá f., at …, Landn. 34; spyrjask f., to enquire, Hkr. ii. 333; búask f., to prepare, make arrangement, Landn. 35, Sks. 551; skipask f., to draw up, Nj. 197; leggjask f., to lie down in despair, Bs. i. 194; spá fyrir, to ‘spae’ before, foretell; þeir menn er spá f. úorðna hluti, Fms. i. 96; segja f., to foretell, 76, Bb. 332; Njáll hefir ok sagt f. um æfi hans, Nj. 102; vita e-t f., to ‘wit’ beforehand, know the future, 98; sjá e-t f., to foresee, 162; ef þat er ætlat f., fore-ordained, id.

WITH ACC., mostly with the notion of movement.

A. LOCAL:

I. before, in front of; fyrir dyrrin, Nj. 198; láta síga brýnn f. brár, Hkv. Hjörv. 19; halda f. augu sér, to hold (one’s hands) before one’s eyes, Nj. 132; leggja sverði fyrir brjóst e-m, to thrust a sword into his breast, 162, Fs. 39.

2. before one, before a court; stefna e-m f. dómstól, Fms. xi. 444; ganga, koma f. e-n, to go, come before one, Fms. i. 15, Eg. 426, Nj. 6, 129, passim; fyrir augu e-s, before one’s eyes, Stj. 611.

3. before, so as to shield; hann kom skildinum f. sik, he put the shield before him, Nj. 97, 115; halda skildi f. e-n, a duelling term, since the seconder had to hold one’s shield, Ísl. ii. 257.

4. joined to adverbs such as fram, aptr, út, inn, ofan, niðr, austr, vestr, suðr, norðr, all denoting direction; fram f., forward; aptr f., backward, etc.; hann reiddi öxina fram f. sik, a stroke forward with the axe, Fms. vii. 91; hann hljóp eigi skemra aptr en fram fyrir sik, Nj. 29; þótti honum hann skjóta brandinum austr til fjallanna f. sik, 195; komask út f. dyrr, to go outside the door, Eg. 206:—draga ofan f. brekku, to drag over the hill, Ld. 220; hrinda f. mel ofan, to thrust one over the gravel bank, Eg. 748; hlaupa f. björg, to leap over a precipice, Eb. 62, Landn. 36; elta e-n f. björg, Grág. ii. 34; hlaupa (kasta) f. borð, to leap ( throw) overboard, Fms. i. 178, Hkr. iii. 391, Ld. 226; síga ( to be hauled) niðr f. borgar-vegg, 656 C. 13, Fms. ix. 3; hlaupa niðr f. stafn, Eg. 142; niðr f. skaflinn, Dropl. 25; fyrir brekku, Orkn. 450, Glúm. 395 (in a verse).

II. in one’s way, crossing one’s way; þeir stefndu f. þá, Fms. ix. 475; ríða á leið f. þá, to ride in their way, so as to meet them, Boll. 348; hlaupa ofan f. þá, Nj. 153; vóru allt komin f. hann bréf, letters were come before him, in his way, Fms. vii. 207; þeir felldu brota f. hann, viz. they felled trees before him, so as to stop him, viii. 60, ix. 357; leggja bann f. skip, to lay an embargo on a ship, Ld. 166.

III. round, off a point; fyrir nesit, Nj. 44; út f. Holm, out past the Holm, Fms. vii. 356: esp. as a naut. term, off a point on the shore, sigla f. England, Norðyrnbraland, Þrasnes, Spán, to sail by the coast of, stand off England, Northumberland, … Spain, Orkn. 338, 340, 342, 354; fyrir Yrjar, Fms. vii. (in a verse); fyrir Siggju, Aumar, Lista, Edda 91 (in a verse); er hann kom f. Elfina, when be came off the Gotha, Eg. 80; leggja land f. skut, to lay the land clear of the stern, i. e. to pass it, Edda l. c.; göra frið f. land sitt, to pacify the land from one end to another, Ld. 28; fyrir uppsprettu árinnar, to come to ( round) the sources of the river, Fms. iii. 183; fyrir garðs-enda, Grág. ii. 263; girða f. nes, to make a wall across the ness, block it up, cp. Lat. praesepire, praemunire, etc., Grág. ii. 263; so also binda f. op, poka, Lat. praeligare, praestringere; hlaða f. gat, holu, to stop a hole, opening; greri f. stúfinn, the stump (of the arm or leg) was healed, closed, Nj. 275; skjóta slagbrandi f. dyrr, to shoot a bolt before the door, to bar it, Dropl. 29; láta loku (lás) f. hurð, to lock a door, Gísl. 28; setja innsigli f. bréf, to set a seal to a letter, Dipl. i. 3: ellipt., setr hón þar lás fyrir, Ld. 42, Bs. i. 512.

2. along, all along; f. endilanga Danmörk, f. endilangan Noreg, all along Denmark, Norway, from one end to the other, Fms. iv. 319, xi. 91, Grett. 97:—öx álnar f. munn, an axe with an ell-long edge, Ld. 276; draga ör f. ödd, to draw the arrow past the point, an archer’s term, Fms. ii. 321.

IV. with verbs, fyrir ván komit, one is come past hope, all hope is gone, Sturl. i. 44, Hrafn. 13, Fms. ii. 131; taka f. munn e-m, to stop one’s mouth; taka f. háls, kverkar, e-m, to seize one by the throat, etc.; taka mál f. munn e-m, ‘verba alicujus praeripere,’ to take the word out of one’s mouth, xi. 12; taka f. hendr e-m, to seize one’s hands, stop one in doing a thing, Eb. 124; mod., taka fram f. hendrnar á e-m.

B. TEMP.: fyrir dag, before day, Eg. 80; f. miðjan dag, Ld. 14; f. sól, before sunrise, 268; f. sólar-lag, before sunset; f. miðjan aptan, Nj. 192; f. náttmál, 197; f. óttu, Sighvat; f. þinglausnir, Ölk. 37; f. Jól, Nj. 269; f. fardaga, Grág. ii. 341; viku f. sumar, 244; f. mitt sumar, Nj. 138; litlu f. vetr, Eg. 159; f. vetrnætr, Grág. ii. 217; f. e-s minni, before one’s memory, Íb. 16.

C. METAPH.:

I. above, before; hann hafdi mest fyrir aðra konunga hraustleikinn, Fms. x. 372.

II. for, on behalf of; vil ek bjóða at fara f. þik, I will go for thee, in thy stead, Nj. 77; ganga í skuld f. e-n, Grág. i. 283; Egill drakk … ok svá f. Ölvi, Eg. 210; kaupa e-t f. e-n, Nj. 157; gjalda gjöld f. e-n, Grág. i. 173; verja, sækja, sakir f. e-n, Eg. 504; hvárr f. sik, each for oneself, Dipl. v. 26; sættisk á öll mál f. Björn, Nj. 266; tók sættir f. Björn, Eg. 168; svara f. e-t, Fms. xi. 444; hafa til varnir f. sik, láta lýrit, lög-vörn koma f.; færa vörn f. sik, etc.; verja, sækja sakir f. sik, and many similar law phrases, Grág. passim; biðja konu f. e-n, to woo a lady for another, Fms. x. 44; fyrir mik, on my behalf, for my part, Gs. 16; lögvörn f. mál, a lawful defence for a case, Nj. 111; hafa til varnar f. sök, to defend a case, Grág. i. 61; halda skiladómi f. e-t, Dipl. iv. 8; festa lög f. e-t, vide festa.

III. in a distributive sense; penning f. mann, a penny per man, K. Þ. K. 88; fyrir nef hvert, per nose = per head, Lv. 89, Fms. i. 153, Ó. H. 141; hve f. marga menn, for how many men, Grág. i. 296; fyrir hverja stiku, for each yard, 497.

IV. for, for the benefit of; brjóta brauð f. hungraða, Hom. 75; þeir skáru f. þá melinn, they cut the straw for them (the horses), Nj. 265; leggja kostnað f. e-n, to defray one’s costs, Grág. i. 341.

V. for, instead of; hann setti sik f. Guð, Edda (pref.); hafa e-n f. Guð (Lat. pro Deo), Stj. 73, Barl. 131; geta, fá, kveðja mann f. sik, to get a man as one’s delegate or substitute, Grág. i. 48 passim; þeir höfðu vargstakka f. brynjur, Fs. 17; manna-höfuð vóru f. kljána, Nj. 275; gagl f. gás ok grís f. gamalt svín, Ó. H. 86; rif stór f. hlunna, Háv. 48; buðkr er f. húslker er hafðr, Vm. 171; auga f. auga, tönn f. tönn, Exod. xxi. 24; skell f. skillinga, Þkv. 32.

VI. because of, for; vilja Gunnar dauðan fyrir höggit, Nj. 92, Fms. v. 162; eigi f. sakleysi, not without ground, i. 302; fyrir hvat (why, for what) stefndi Gunnarr þeim til úhelgi? Nj. 101; ok urðu f. þat sekir, Landn. 323; hafa ámæli f. e-t, Nj. 65, passim.

2. in a good sense, for one’s sake, for one; fyrir þín orð, for thy words, intercession, Ísl. ii. 217; vil ek göra f. þín orð, Ld. 158, Nj. 88; fyrir sína vinsæld, by his popularity, Fms. i. 259: the phrase, fyrir e-s sök, for one’s sake, vide sök: in swearing, a Latinism, fyrir trú mína, by my faith! (so in Old Engl. ‘fore God), Karl. 241; fyrir þitt líf, Stj. 514; ek særi þik f. alla krapta Krists ok manndóm þinn, Nj. 176. VII. for, at, denoting value, price; fyrir þrjár merkr, for three marks, Eg. 714; er sik leysti út f. þrjú hundruð marka, Fms. ix. 421; ganga f. hundrað, to pass or go for a hundred, D. I. i. 316:—also of the thing bought, þú skalt reiða f. hana þrjár merkr, thou shall pay for her three marks, Ld. 30; fyrir þik skulu koma mannhefndir, Nj. 57; bætr f. víg, Ísl. ii. 274; bætr f. mann, Eg. 259, passim; fyrir áverka Þorgeirs kom legorðs-sökin, Nj. 101:—so in the phrase, fyrir hvern mun, by all means, at any cost; fyrir öngan mun, by no means, Fms. i. 9, 157, Gþl. 531:—hafði hverr þeirra mann f. sik, eða tvá …, each slew a man or more for himself, i. e. they sold their lives dearly, Ó. H. 217.

2. ellipt., í staðinn f., instead of, Grág. i. 61; hér vil ek bjóða f. góð boð, Nj. 77; taka umbun f., Fms. vii. 161; svara slíku f. sem …, Boll. 350; þér skulut öngu f. týna nema lífinu, you shall lose nothing less than your head, Nj. 7.

VIII. by means of, by, through; fyrir þat sama orð, Stj.; fyrir sína náttúru, Fms. v. 162; fyrir messu-serkinn, iii. 168; fyrir þinn krapt ok frelsis-hönd, Pass. 19. 12; svikin f. orminn, by the serpent, Al. 63,—this use of fyrir seems to be a Latinism, but is very freq. in eccl. writings, esp. after the Reformation, N. T., Pass., Vídal.; fyrir munn Davíðs, through the mouth of David, etc.:—in good old historical writings such instances are few; þeir hlutuðu f. kast ( by dice), Sturl. ii. 159.

IX. in spite of, against; fyrir vilja sinn, N. G. L. i. 151; fyrir vitorð eðr vilja e-s, against one’s will or knowledge, Grág. ii. 348; kvángask (giptask) f. ráð e-s, i. 177, 178, Þiðr. 190; nú fara menn f. bann ( in spite of an embargo) landa á milli, Gþl. 517; hann gaf henni líf f. framkvæmd farar, i. e. although she had not fulfilled her journey ( her vow), Fms. v. 223; fyrir várt lof, vi. 220; fyrir allt þat, in spite of all that, Grett. 80 new Ed.; fyrir ráð fram, heedlessly; fyrir lög fram, vide fram.

X. denoting capacity, in the same sense as ‘at,’ C. II, p. 27, col. 1; scarcely found in old writers (who use ‘at’), but freq. in mod. usage, thus, eigi e-n f. vin, to have one for a friend, in old writers ‘at vin;’ hafa e-n f. fífl, fól, to make sport of one.

2. in old writers some phrases come near to this, e. g. vita f. vist, to know for certain, Dipl. i. 3; vita f. full sannindi, id., ii. 16; hafa f. satt, to take for sooth, believe, Nj. 135; koma f. eitt, to come ( turn) all to one, Lv. 11, Nj. 91, Fms. i. 208; koma f. ekki, to come to naught, be of no avail, Ísl. ii. 215; fyrir hitt mun ganga, it will turn the other way, Nj. 93; fyrir hann er einskis örvænt orðs né verks, from him everything may be expected, Ísl. ii. 326; hafa e-s víti f. varnað, to have another’s faults for warning, Sól. 19.

XI. joined with adverbs ending in -an, fyrir austan, vestan, sunnan, norðan, útan, innan, framan, handan, ofan, neðan, either with a following acc. denoting. direction, thus, fyrir austan, sunnan … fjall, east, south of the fell, i. e. on the eastern, southern side; fyrir neðan brú, below the bridge; fyrir útan fjall = Lat. ultra; fyrir innan fjall = Lat. infra; fyrir handan á, beyond the river; fyrir innan garð, inside the yard; fyrir ofan garð, above, beyond the yard, etc.; vide these adverbs:—used adverb., fyrir sunnan, in the south; fyrir vestan, in the west; fyrir norðan, in the north; fyrir austan, in the east,—current phrases in Icel. to mark the quarters of the country, cp. the ditty in Esp. Árb. year 1530; but not freq. in old writers, who simply say, norðr, suðr …, cp. Kristni S. ch. 1: absol. and adverb., fyrir ofan, uppermost; fyrir handan, on the other side:—fyrir útan e-t, except, save, Anal. 98, Vkv. 8; fyrir fram, vide fram.

☞ For- and fyrir- as prefixes, vide pp. 163–167 and below:

I. fore-, for-, meaning before, above, in the widest sense, local, temp., and metaph. furthering or the like, for-dyri, for-nes, for-ellri, for-beini, etc.

β. before, down, for-brekkis, -bergis, -streymis, -vindis, -viðris, etc.

2. in an intens. sense = before others, very, but not freq.; for-dyld, -góðr, -hagr, -hraustr, -kostuligr, -kuðr, -lítill, -ljótr, -prís, -ríkr, -snjallr.

II. (cp. fyrir, acc., C. IX), in a neg. or priv. sense; a few words occur even in the earliest poems, laws, and writers, e. g. for-að, -átta, -dæða, -nám, -næmi, -sending, -sköp, -verk, -veðja, -viða, -vitni, -ynja, -yrtir; those words at least seem to be original and vernacular: at a later time more words of the same kind crept in:

1. as early as writers of the 13th and 14th centuries, e. g. for-boð, -bænir, -djarfa, -dæma (fyrir-dæma), -taka (fyrir-taka), -þóttr; fyrir-bjóða, -fara, -göra, -koma, -kunna, -líta, -muna, -mæla, -vega, -verða.

2. introduced in some words at the time of the Reformation through Luther’s Bible and German hymns, and still later in many more through Danish, e. g. for-brjóta, -drífa, -láta, -líkast, -merkja, -nema, -sorga, -sóma, -standa, -svara, -þénusta, and several others; many of these, however, are not truly naturalised, being chiefly used in eccl. writings:—it is curious that if the pronoun be placed after the verb (which is the vernacular use in Icel.) the sense is in many cases reversed; thus, fyrir-koma, to destroy, but koma e-u fyrir can only mean to arrange; so also fyrir-mæla, to curse, and mæla fyrir, to speak for; for-bænir, but biðja fyrir e-m, etc.; in the latter case the sense is good and positive, in the former bad and negative; this seems to prove clearly that these compds are due to foreign influence.

* * *

(veit, vissa, vitaðr), v.

1) to have sense, be conscious (hann var enn eigi ørendr, en vissi þó ekki);

with gen., gráðugr halr, nema geðs viti, unless he has his senses about him;

2) to know;

engi vissi skapara sinn, no one knew his maker;

þeir er vel mart vitu, those who know many things;

vita sik saklausan, to know oneself to be innocent;

veizt þú, hvat þér man verða at bana, dost thou know what will be the cause of thy death?;

vita skyn á e-m, to know one;

Flosi kvaðst eigi vita skyn á, hverir lögmenn væri beztir, F. said that he knew nothing about who were the best lawyers;

vita ván or vánir e-s, to expect, look for (G. vissi slíks matar þar ekki ván);

vita fram, to be prescient, know the future;

veit þat trúa min, upon my faith!;

3) to see, try to find out (bað þá vita, hvat af Gretti yrði);

vittu, ef þú hjálpir, see if thou canst help;

vit, at þá náir sverði því, try to get that sword;

4) to look, be turned towards;

vita upp, fram, aptr, to look (be turned) upwards, forwards, backwards;

vita móti sólu, at sjánum, to face the sun, the sea;

vita til norðrættar, to look north;

ormahöfuð öll vitu inn í húsit, all the heads of the serpents look into the hall;

with gen., þeir fundu vínvið allt þar sem holta vissi, they found the vine wherever there was woodland;

5) to come under a certain head;

sökin veit til lands-laga, en ekki til Bjarkeyjar-réttar, the case comes under the country-law, and not under the town-law;

6) to bode, betoken, with gen. (ekki vita slík orð lítils);

þat mun eigi øngra tíðinda vita, this betokens no small tidings;

7) to mean, have such and such bearing;

hvat veit óp þetta, what means this shouting?;

eigi veit þannig við, that is not the case;

seg mér hit sanna, hversu við veit, how things stand;

ok rœddu um þat, at nú mundi vel vita, that things were likely to take a good turn;

8) with preps.:

vita af e-u, to know of (ekki vissi á. af kaupi þeira);

vita e-t at sér, to know oneself to be guilty of;

vita e-t eptir sér = vita e-t at sér (vita eptir sér slíkan glœp);

vita e-t frá sér, to be conscious (sensible) of (ek var svá syfjaðr, at ek vissa fátt frá mér);

vita e-t fyrir, to know beforehand (ørlög sín viti engi maðr fyrir);

vita til e-s, vita til um e-t, to know of (ekki vissu landsmenn til um ferð Þórólfs);

vita ekki til sín, vita ekki til manna, to have lost consciousness, one’s senses;

recipr. to know of an another (þeir vissust jafnan til í hafinu);

vita um e-t, to make inquiries about (fara at vita um e-t);

to know about (eigi veit ek um gaman þetta);

vita e-t við e-n, to get to know a thing, from one (mun ek vita við skipverja mina, hvat þeim sýnist ráð).

* * *

t, [A. S. wîtan; Old Engl. wite], to fine, sconce, mulct; þar sem menn verða víttir á Gulaþingi, Gþl. 20; vera víttr ( to be sconced) fyrir borðs tilgöngu, Fms. iii. 155; varð Halldórr víttr …, settusk þeir í marhálm um daginn ok skyldu drekka vítin, H. was sconced …, they sat him on the straw and were drinking the sconces, Fms. vi. 242; en ef eigi koma, þá eru þeir víttir, N. G. L. i. 4: so in the saying, sá er víttr sem ekki fylgir landsiðnum; hvert víti þeir höfðu fengit er við fénu höfðu tekit, Fms. vi. 277.

ð, also spelt görva, giörva, geyra, giora, gera: prop. gøra, not gra (the ø was sounded nearly as y or ey), so that the g is to be sounded as an aspirate, however the word is spelt; and the insertion of i or j (giöra, gjöra), which is usual in mod. writing, and often occurs in old, is phonetic, not radical, and göra and gjöra represent the same sound. The word in the oldest form had a characteristic v, and is spelt so on the Runic stones in the frequent Runic phrase, gaurva kubl, Baut., and Danske Runemind. passim; but also now and then in old Icel. MSS., e. g. the Kb. of Sæm. (cited from Bugge’s Edit.), gorva, Am. 75, Skv. 1. 34, 3. 20, Hm. 123, Og. 29; gerva, Am. 64, Bkv. 3; giorva, Rm. 9; giorfa, 28; gorvir, Hkv. Hjörv. 41; gørvom, Hým. 6; gorviz, Am. 35; gerviz, Merl. 2. 89:—this characteristic v has since been dropped, and it is usually spelt without it in MSS., gora, Hým. 1, Og. 23, Ls. 65; gera, Am. 85; gorir, Hm. 114: the pret. always drops the v, gorþi, Hym. 21; gorðo or gorþo, fecerunt, Hm. 142, Am. 9; gorðumz, Hðm. 28; gerþi, Am. 74; gerþit, 26:—with i inserted, Rm. 9, 22; giordu, 11; in the Mork. freq. giavra. The ö is still sounded in the east of Icel., whereas gera is the common form in speech, gjöra in writing:—the old pres. indic. used by the poets and in the laws is monosyllabic görr, with suffixed negative, görr-a, Hkr. i. (in a verse); mod. bisyllabic görir, which form is also the usual one in the Sagas:—the old part. pass. was görr or gerr, geyrr, Fms. ix. 498, x. 75, where the v was kept before a vowel, and is often spelt with f, gorvan, gorvir, and gorfan, gorfir: dat. so-goro or so-guru adverbially = sic facto: the mod. part. gjörðr, gerðr, görðr, as a regular part. of the 2nd weak conjugation, which form occurs in MSS. of the 15th century, e. g. Bs. i. 877, l. 21. [This is a Scandin. word; Dan. gjöre; Swed. göra; Old Engl. and Scot. gar, which is no doubt of Scandin. origin, the Saxon word being do, the Germ. thun, neither of which is used in the Scandin.; the word however is not unknown to the Teut., though used in a different sense; A. S. gervan and gearvjan = parare; O. H. G. karwan; Germ. gerben, garben, but esp. the adj. and adv. gar, vide above s. v. gör-.] To make, to do; the Icel. includes both these senses.

A. To make:

I. to build, work, make, etc.; göra himin ok jörð, 623. 36, Hom. 100; göra hús, to build a house, Fms. xi. 4, Rb. 384; göra kirkju, Bjarn. 39; göra skip, N. G. L. i. 198; göra langskip, Eg. 44; göra stólpa, Al. 116; göra tól (= smíða), Vsp. 7; göra (fingr)-gull, Bs. i. 877; göra haug, to build a cairn, Eg. 399; göra lokhvílu, Dropl. 27; göra dys, Ld. 152; göra kistu ( coffin), Eg. 127; göra naust, N. G. L. i. 198; göra jarðhús, Dropl. 34; göra veggi, Eg. 724: also, göra bók, to write a book, Íb. 1, Rb. 384; göra kviðling, to make a song, Nj. 50; göra bréf, to draw up a deed ( letter), Fms. ix. 22; göra nýmæli, to frame a law, Íb. 17.

2. adding prep.; göra upp, to repair, rebuild, restore, Fb. ii. 370; göra upp Jórsala-borg, Ver. 43; göra upp skála, Ld. 298; göra upp leiði, to build up a grave.

II. to make, prepare, get ready; göra veizlu, drykkju, brúðkaup, erfi, and poët. öl, öldr, to make a feast, brew bridal ale, Fs. 23, Fms. xi. 156, Dropl. 6, Am. 86; göra seið, blót, to perform a sacrifice, Ld. 152; göra bú, to set up a house, Grág. i. 185, Ld. 68; göra eld, to make a fire, Fs. 100, K. Þ. K. 88; göra rekkju, to make one’s bed, Eg. 236; göra upp hvílur, Sturl. ii. 124; göra graut, to make porridge, Eg. 196, N. G. L. i. 349; göra drykk, to make a drink, Fms. i. 8; göra kol, or göra til kola, to make charcoal, Ölk. 35.

III. in somewhat metaph. phrases; göra ferð, to make a journey, Fms. x. 281; görði heiman för sína, he made a journey from home, Eg. 23; göra sinn veg, to make one’s way, travel, Mar.; göra uppreisn, to make an uprising, to rebel, Rb. 384, Fms. ix. 416; göra úfrið, to make war, 656 C. 15; göra sátt, göra frið, to make peace, Hom. 153, Bs. i. 24; göra féskipti, Nj. 118; göra tilskipan, to make an arrangement, Eg. 67; göra ráð sitt, to make up one’s mind, Nj. 267, Fms. ix. 21; göra hluti, to cast lots, Fms. x. 348.

2. to make, give, pay, yield; göra tíund, to pay tithes, Hom. 180; hann skal göra Guði tíunda hlut verðsins, id.; göra ölmusu, to give alms, 64; göra ávöxt, to yield fruit, Greg. 48; gefa né göra ávöxt, Stj. 43; göra konungi skatt eða skyld, Fms. xi. 225.

3. to contract; göra vináttu, félagskap, to contract friendship, Nj. 103, Eg. 29; göra skuld, to contract a debt, Grág. i. 126: göra ráð með e-m, to take counsel with, advise one, Eg. 12; göra ráð fyrir, to suppose, Nj. 103, Fms. ix. 10; göra mun e-s, to make a difference, i. 255, Eb. 106.

4. to make, make up, Lat. efficere; sex tigir penninga göra eyri, sixty pence make an ounce, Grág. i. 500, Rb. 458.

5. to grant, render; göra kost, to make a choice, to grant, Nj. 130, Dropl. 6, Fms. xi. 72, (usually ellipt., kostr being understood); vil ek at þér gerit kostinn, Nj. 3; ok megit þér fyrir því göra ( grant) honum kostinn, 49, 51; göra e-m lög, to grant the law to one, 237; göra guðsifjar, to make ‘gossip’ with one, to be one’s godfather, Fms. ii. 130.

6. special usages; göra spott, háð, gabb, … at e-u, to make sport, gibes, etc. at or over a thing, Fms. x. 124; göra iðran, to do penance, Greg. 22; göra þakkir, to give thanks, Hom. 55; göra róm at máli e-s, to cheer another’s speech, shout hear, hear! var görr at máli hans mikill rómr ok góðr, his speech was much cheered, Nj. 250,—a parliamentary term; the Teutons cheered, the Romans applauded (with the hands), cp. Tacit. Germ.

7. with prepp.; gera til, to make ready or dress meat; láta af ( to kill) ok göra til ( and dress), K. Þ. K. 80, Ísl. ii. 83, 331, Fs. 146, 149, Bjarn. 31, Finnb. 228; göra til nyt, to churn milk, K. Þ. K. 78; göra til sverð, to wash and clean the sword, Dropl. 19; máttu þeir eigi sjá, hversu Þorvaldr var til gerr, how Th. got a dressing, Nj. 19.

β. göra at e-u, to mend, make good, put right (at-görð), ek skal at því gera, Fms. xi. 153, Eg. 566, Nj. 130: to heal, Bárð. 171, Eg. 579, Grág. i. 220; göra at hesti, K. Þ. K. 54, Nj. 74: göra við e-u, vide B. II.

8. adding acc. of an adj., part., or the like; göra mun þat margan höfuðlausan, Nj. 203; göra mikit um sik, to make a great noise, great havoc, Fb. i. 545, Grett. 133, Fms. x. 329; göra e-n sáttan, to reconcile one, Grág. i. 336; göra sér e-n kæran, to make one dear to oneself, Hkr. i. 209; göra sik líkan e-m, to make oneself like to another, imitate one, Nj. 258; göra sik góðan, to make oneself good or useful, 74, 78; göra sik reiðan, to take offence, 216; göra sér dælt, to make oneself at home, take liberties, Ld. 134, Nj. 216; göra langmælt, to make a long speech, Sks. 316; göra skjót-kjörit, to make a quick choice, Fms. ii. 79; göra hólpinn, to ‘make holpen,’ to help, x. 314; göra lögtekit, to make a law, issue a law, xi. 213, Bs. i. 37; hann gerði hann hálshöggvinn, he had him beheaded, Fms. ix. 488, v. l.; ok görðu þá handtekna alla at minsta kosti, Sturl. i. 40; várir vöskustu ok beztu menn era görfir handteknir, 41.

β. göra sér mikit um e-t, to make much of, admire, Eg. 5, Fms. x. 254, 364; göra e-t at ágætum, to make famous, extol a thing, vii. 147; göra at orðum, to notice as remarkable, Fas. i. 123; göra at álitum, to take into consideration, Nj. 3; göra sér úgetið at e-u, to be displeased with, Ld. 134; göra vart við sik, to make one’s presence noticed, Eg. 79; göra sér mikit, lítið fyrir, to make great, small efforts, Finnb. 234; göra sér í hug, to brood over; hann gerði sér í hug at drepa jarl, Fs. 112; göra sér í hugar lund, to fancy, think: göra af sér, to exert oneself, ef þú gerir eigi meira af þér um aðra leika, Edda 32; hvárt hann var með Eiríki jarli, eðr görði hann annat af sér, or what else he was making of himself, Fms. xi. 157.

9. phrases, gera fáleika á sik, to feign, make oneself look sad, Nj. 14; esp. adding upp, gera sér upp veyki, to feign sickness, (upp-gerð, dissimulation); göra sér til, to make a fuss, (hence, til-gerð, foppishness.)

B. To do:

I. to do, act; allt þat er hann gerir síðan ( whatever he does), þat á eigandi at ábyrgjask, Gþl. 190; þér munut fátt mæla eðr gera, áðr yðr munu vandræði af standa, i. e. whatsoever you say or do will bring you into trouble, Nj. 91; göra e-t með harðfengi ok kappi, 98; ger svá vel, ‘do so well,’ be so kind! 111; gerit nú svá, góði herra (please, dear lord!), þiggit mitt heilræði, Fms. vii. 157: and in mod. usage, gerið þér svo vel, gerðu svo vel, = Engl. please, do! sagði, at hann hafði með trúleik gört, done faithfully, Eg. 65; göra gott, to do good; göra íllt, to do evil, (góð-görð, íll-görð); ok þat var vel gört, well done, 64; geyrða ek hotvetna íllt, I did evil in all things, Niðrst. 109; hefir hann marga hluti gört stór-vel til mín, he has done many things well towards me, I have received many great benefits at his hands, Eg. 60: with dat., svá mikit gott sem jarl hefir mér gert, Nj. 133; þér vilda ek sízt íllt göra, I would least do harm to thee, 84: göra fúlmennsku, to do a mean act, 185; göra vel við e-n, to do well to one, Fs. 22; göra stygð við e-n, to offend one, Fms. x. 98; göra sæmiliga til e-s, to do well to one, Ld. 62, Nj. 71; göra sóma e-s, to do honour to one, Fms. vii. 155; göra e-m gagn, to give help to one, Nj. 262; göra e-m sæmd, skomm, to do ( shew) honour, dishonour, to one, 5, Fms. x. 43; göra háðung, xi. 152; göra styrk, to strengthen one, ix. 343; göra e-m skapraun, to tease one; göra ósóma, Vápn. 19; göra skaða ( scathe), Eg. 426; göra óvina-fagnað, to give joy to one’s enemies, i. e. to do just what they want one to do, Nj. 112; göra til skaps e-m, to conform to one’s wishes, 80; gerum vér sem faðir vár vill, let us do as our father wishes, 198; vel má ek gera þat til skaps föður míns at brenna inni með honum, id.; göra at skapi e-s, id., 3; var þat mjök gert móti mínu skapi, Fms. viii. 300; gera til saka við e-n, to offend, sin against one, Nj. 80; gera á hluta e-s, to wrong one, Vígl. 25; göra ílla fyrir sér, to behave badly, Fms. vii. 103.

II. adding prep.; göra til e-s, to deserve a thing (cp. til-görð, desert, behaviour); hvat hafðir þú til gört, what hast thou done to deserve it? Nj. 130; framarr en ek hefi til gört, more than I have deserved, Fms. viii. 300; ok hafit þér Danir heldr til annars gört, ye Danes have rather deserved the reverse, xi. 192, Hom. 159:—göra eptir, to do after, imitate, Nj. 90:—göra við e-u (cp. við-görð, amendment), to provide for, amend, ok mun úhægt vera at göra við forlögum þeirra, Ld. 190; er úhægt at göra við ( to resist) atkvæðum, Fs. 22; ok mun ekki mega við því gera, Nj. 198:—göra af við e-n (cp. af-görð, evil doing), to transgress against one, ek hefi engan hlut af gört við þik, Fms. vii. 104, viii. 241; ok iðrask nú þess er hann hefir af gert, 300; göra af við Guð, to sin against God, Hom. 44.

2. special usages; göra … at, to do so and so; spurði, hvat hann vildi þá láta at gera, he asked what he would have done, Nj. 100; hann gerði þat eina at, er hann átti, he did only what be ought, 220; þeir Flosi sátu um at rengja, ok gátu ekki at gert, F. tried, and could do nothing, 115, 242; þér munut ekki fá at gert, fyrr en …, 139; Flosi ok hans menn fengu ekki at gert, 199; mikit hefir þú nú at gert, much hast thou now done ( it is a serious matter), 85; er nú ok mikit at gert um manndráp siðan, 256; hann vildi taka vöru at láni, ok göra mikit at, and do great things, Ld. 70; Svartr hafði höggit skóg ok gert mikit at, Nj. 53; slíkt gerir at er sölin etr, so it happens with those who eat seaweed, i. e. that (viz. thirst) comes of eating seaweed, Eg. 605.

β. göra af e-u, to do so and so with a thing; hvat hafið ér gert af Gunnari, Njarð. 376; ráð þú draumana, vera má at vér gerim af nokkut, may be that we may make something out of it, Ld. 126; gör af drauminum slíkt er þér þykkir líkligast, do with the dream ( read it) as seems to thee likeliest, Ísl. ii. 196: göra við e-n, to do with one; þá var um rætt, hvað við þá skyldi göra, what was to be done with them? Eg. 232; ærnar eru sakir til við Egil, hvat sem eg læt göra við hann, 426; eigi veit ek hvat þeir hafa síðan við gört, 574: göra fyrir e-t, to provide; Jón var vel fjáreigandi, ok at öllu vel fyrir gört, a wealthy and well-to-do man, Sturl. iii. 195; þótt Björn sé vel vígr maðr, þá er þar fyrir gört, því at …, but that is made up, because …: fyrir göra (q. v.), to forfeit.

C. METAPH. AND SPECIAL USAGES:

I. to do, help, avail; nú skulum vér ganga allir á vald jarlsins, því at oss gerir eigi annat, nothing else will do for us, Nj. 267; þat mun ekki gera, that wont do, 84; en ek kann ekki ráð til at leggja ef þetta gerir ekki, Fms. ii. 326; konungr vill þat eigi, þvi at mér gerir þat eigi ( it will not do for me) at þér gangit hér upp, x. 357; þat gerir mér ekki, at þér gangit á Orminn, … en hitt má vera at mér komi at gagni, ii. 227; þóttisk þá vita, at honum mundi ekki gera ( it would do nothing) at biðja fyrir honum, Fb. i. 565; engum gerði við hann at keppa, 571; ekki gerði þeim um at brjótask, Bárð. 10 new Ed.; sagða ek yðr eigi, at ekki mundi gera at leita hans, Sks. 625; hvat gerir mér nú at spyrja, Stj. 518; ekki gerir at dylja, no use hiding it, Fbr. 101 new Ed.; ætla þat at fáir þori, enda geri engum, Band. 7; bæði var leitað til annarra ok heima, ok gerði ekki, but did no good, 4; hét hann þeim afarkostum, ok gerði þat ekki, but it did no good, Fms. ii. 143.

II. to send, despatch, cp. the Engl. to ‘do’ a message; hann gerði þegar menn frá sér, Eg. 270; hann hafði gört menn sex á skóginn fyrir þá, 568; þá gerði Karl lið móti þeim, Fms. i. 108; jarl gerði Eirík at leita Ribbunga, ix. 314; hann gerði fram fyrir sik Álf á njósn, 488; hann gerði menn fyrir sér at segja konunginum kvámu sína, x. 10; hleypi-skúta var gör norðr til Þrándheims, vii. 206; jafnan gerði jarl til Ribbunga ok drap menn af þeim, ix. 312; vilja Ósvífrs-synir þegar gera til þeirra Kotkels, despatch them to slay K., Ld. 144; skulu vér nú göra í mót honum, ok láta hann engri njósn koma, 242:—göra eptir e-m, to send after one, Nero bað göra eptir postulunum ok leiða þangat, 656 C. 26; nú verðr eigi eptir gört at miðjum vetri, Grág. i. 421; frændr Bjarnar létu göra eptir (Germ. abholen) líki hans, Bjarn. 69; síðan gerðu þeir til klaustrs þess er jómfrúin var í, Fms. x. 102:—gera e-m orð, njósn, to do a message to one; hann gerði orð jörlum sínum, Eg. 270; ætluðu þeir at göra Önundi njósn um ferðir Egils, 386, 582; vóru þangat orð gör, word was sent thither, Hkr. ii. 228.

III. with infin. as an auxiliary verb, only in poetry and old prose (laws); ef hón gerði koma, if she did come, Völ. 5; gerðit vatn vægja, Am. 25; gramr gørr-at sér hlífa, he does not spare himself, Hkr. i. (in a verse); gerðut vægjask, id., Fs. (in a verse); hann gerðisk at höggva, Jb. 41; görðir at segja, Bkv. 15; görðisk at deyja, Gkv. 1. 1: in prose, eigi gerir hugr minn hlægja við honum, Fas. i. 122; góðir menn göra skýra sitt mál með sannsögli, 677. 12; Aristodemus görði eigi enn at trúa, Post.: esp. in the laws, ef þeir göra eigi ganga í rúm sín, Grág. i. 8; ef goðinn gerr eigi segja, 32; ef hann gerr eigi í ganga, 33; ef þeir göra eigi hluta meðr sér, 63; ef dómendr göra eigi dæma, 67; ef dómendr göra eigi við at taka, id.; ef goðinn gerr eigi ( does not) nefna féráns-dóm, 94; nú göra þeir menn eigi úmaga færa, 86; ef þeir göra eigi nefna kvöðina af búanum, Kb. ii. 163; ef þeir göra eigi segja, hvárt …, Sb. ii. 52; nú gerr sá eigi til fara, Kb. ii. 96; göra eigi koma, 150; ef hann gerr eigi kjósa, § 113.

IV. a law term, göra um, or gera only, to judge or arbitrate in a case; fékksk þat af, at tólf menn skyldu göra um málit, Nj. 111; villt þú göra um málit, 21; bjóða mun ek at göra um, ok lúka upp þegar görðinni, 77; mun sá mála-hluti várr beztr, at góðir menn geri um, 88; málin vóru lagið í gerð, skyldu gera um tólf menn, var þá gert um málin á þingi, var þat gert, at … (follows the verdict), 88; vil ek at þú sættisk skjótt ok látir góða menn gera um …, at hann geri um ok enir beztu menn af hvárra liði lögliga til nefndir, 188; Njáll kvaðsk eigi gera mundu nema á þingi, 105; þeir kváðusk þat halda mundu, er hann gerði, id.; skaltú gera sjálfr, 58; fyrr en gert var áðr um hitt málit, 120; ek vil bjóðask til at göra milli ykkar Þórðar um mál yðar, Bjarn. 55; Þorsteinn kvað þat þó mundi mál manna, at þeir hefði góða nefnd um sættir þótt hann görði, 56; nú er þegar slegit í sætt málinu með því móti, at Áskell skal göra um þeirra í milli, Rd. 248; er nú leitað um sættir milli þeirra, ok kom svá at þeir skulu göra um málin Þorgeirr goði frá Ljósa-vatni ok Arnórr ór Reykjahlíð, sú var görð þeirra at …, 288; svá kemr at Ljótr vill at Skapti görði af hans hendi, en Guðmundr vill sjálfr göra fyrir sína hönd, skyldi Skapti gerð upp segja, Valla L. 225; eigi hæfir þat, leitum heldr um sættir ok geri Þorgeirr um mál þessi, Lv. 12; var jafnt gört sár Þórðar ok sár Þórodds, Eb. 246; þær urðu mála-lyktir at Þórðr skyldi göra um …, 24; ok vóru þá görvar miklar fésektir, 128; var leitað um sættir, ok varð þat at sætt, at þeir Snorri ok Steindórr skyldi göra um, 212; þit erut gerfir héraðs-sekir sem íllræðis-menn, Fs. 58: göra görð, Sturl. i. 63, 105: adding the fine, to fix the amount, þat er gerð mín, at ek geri verð húss ok matar, I fix the amount of the value of the house and (stolen) stores, Nj. 80; gerði Njáll hundrað silfrs, N. put it at a hundred silver pieces, 58; margir mæltu, at mikit vaeri gert, that the amount was high, id.; slíkt fégjald sem gert var, 120; vilit ér nokkut héraðs-sektir göra eða utanferðir, 189; hann dæmdi þegar, ok görði hundrað silfrs, 6l; síðan bauð Bjarni Þorkatli sætt ok sjálfdæmi, görði Bjarni hundrað silfrs, Vápn. 31; ek göri á hönd Þóri hundrað silfrs, Lv. 55; ek göri á hönd þér hundrað silfrs, id.; vilit þér, at ek göra millum ykkar? síðan görði konungr konuna til handa Þórði ok öll fé hennar, Bjarn. 17; Rafn kvað hann mikit fé annat af sér hafa gört, at eigi þætti honum þat betra, Fs. 30; Gellir görði átta hundrað silfrs, Lv. 97; fyrir þat gerði Börkr hinn digri af honum eyjarnar, B. took the isles from him as a fine, Landn. 123: adding the case as object, Gunnarr gerði gerðina, G. gave judgment in the case, Nj. 80; fyrr en gert var áðr um hitt málit, till the other case was decided, 120; þá sætt er hann görði Haraldi jarli, that settlement which he made for earl Harold, Fms. viii. 300: Flosi var görr utan ok allir brennu-menn, F. was put out ( banished) and all the burners, Nj. 251: metaph., nema þau vili annat mál á gera, unless they choose to settle it otherwise, Grág. i. 336.

2. in the phrase, göra sekð, to make a case of outlawry, Grág. i. 118; eigi um görir sekð manns ella, else the outlawry takes no effect; en hann um görir eigi ella sekðina, else he cannot condemn him, 119.

3. to perform; eptir-gerðar þeirrar sem hverr nennti framast at gera eptir sinn náung, Fms. viii. 103; en þat grunaði konung, at hann mundi ætla at göra eptir sumar sættir, i. e. that he had some back door to escape by, Orkn. 58 (cp. Ó. H.); allt þat er þér gerit nú fyrir þeirra sálum, id.

V. special usages, to make allowance for; gera fóðr til fjár, to make an arbitrary allowance for, Ísl. ii. 138; hence, to suppose, en ef ek skal göra til fyrir fram ( suggest) hvat er hón (the code) segir mér, þá segi ek svá, at …, Fms. ix. 331; gera sér í hug, Fs. 112; göra sér í hugar-lund, to fancy; göra e-m getsakir, to impute to one; gera orð á e-u, to report a thing; þat er ekki orð á því geranda, ‘tis not worth talking about; eigi þarf orð at göra hjá því (‘tis not to be denied), sjálfan stólkonunginn blindaði hann, Mork. 14 (cp. Fms. vi. 168, l. c.); gera sér létt, to take a thing lightly, Am. 70; göra sér far um, to take pains; göra sér í hug, hugar-lund, to suppose.

D. IMPERS. it makes one so and so, one becomes; hann görði fölvan í andliti, he turned pale, Glúm. 342; leysti ísinn ok görði varmt vatnið, the water became warm, 623. 34; veðr görði hvast, a gale arose, Eg. 128; hríð mikla gerði at þeim, they were overtaken by a storm, 267; þá gerði ok á hríð (acc.) veðrs, 281; féll veðrit ok gerði logn (acc.), and became calm, 372; görði þá stórt á firðinum, the sea rose high, 600; til þess er veðr lægði ok ljóst gerði, and till it cleared up, 129; um nóttina gerði á æði-veðr ok útsynning, 195; görir á fyrir þeim hafvillur, they lost their course (of sailors), Finnb. 242; mér gerir svefnhöfugt, I grow sleepy, Nj. 264; þá görði vetr mikinn þar eptir hinn næsta, Rd. 248.

E. REFLEX, to become, grow, arise, and the like; þá görðisk hlátr, then arose laughter, Nj. 15; görðisk bardagi, it came to a fight, 62, 108; sá atburðr görðisk, it came to pass, Fms. x. 279; þau tíðendi er þar höfðu görzt, Ld. 152; gerðisk með þeim félagskapr, they entered into fellowship, Eg. 29; gerðisk svá fallit kaup, Dipl. ii. 10; Sigurðr konungr gerðisk ( grew up to be) ofstopa-maðr …, görðisk mikill maðr ok sterkr, Fms. vii. 238; hann görðisk brátt ríkr maðr ok stjórnsamr, xi. 223; Unnr görðisk þá mjök elli-móð, U. became worn with age, Ld. 12; sár þat er at ben görðisk, a law term, a wound which amounted to a bleeding wound, Nj. passim:—to be made, to become, görask konungr, to become king, Eg. 12; ok görðisk skáld hans, and became his skáld, 13; görðisk konungs hirðmaðr, 27; görask hans eigin-kona, to become his wedded wife, Fms. i. 3; at hann skyldi görask hálf-konungr yfir Dana-veldi, 83; vill Hrútr görask mágr þinn, Nj. 3; hann gerðisk síðan óvarari, he became less cautious, Fms. x. 414.

2. with the prep. svá, to happen, come to pass so and so; svá görðisk, at …, it so happened, that …, Nj. 167; görðisk svá til, at …, Fms. x. 391; þá görðisk svá til um síðir, at…, at last it came to pass. that …, 392; enda vissi hann eigi, at þingför mundi af görask, in case he knew not that it would entail a journey to parliament, Grág. i. 46: with at added, to increase, þá görðisk þat mjök at um jarl ( it grew even worse with the earl) at hann var úsiðugr um kvenna-far, görðisk þat svá mikit, at …, it grew to such a pitch, that …, Hkr. i. 245; hence the mod. phrase, e-ð á-görist, it increases, gains, advances, esp. of illness, bad habits, and the like, never in a good sense.

3. impers. with dat., honum gerðisk ekki mjök vært, he felt restless, Ld. 152; næsta gerisk mér kynlegt, I feel uneasy, Finnb. 236.

4. to behave, bear oneself; Páll görðisk hraustliga í nafni Jesu, Post. 656 C. 13.

5. to set about doing, be about; fám vetrum síðan görðisk hann vestr til Íslands, Fms. x. 415; maðr kom at honum ok spurði, hvat hann gerðisk, what he was about, Ó. H. 244; görðisk jarl til Ribbunga, Fms. ix. 312, v. l.; tveir menn görðusk ferðar sinnar, two men set out for a journey, x. 279; görðusk menn ok eigi til þess at sitja yfir hlut hans, Eg. 512; at þessir menn hafa görzk til svá mikils stórræðis, Fms. xi. 261; eigi treystusk menn at görask til við hann, Bárð. 160.

6. (mod.) to be; in such phrases as, eins og menn nú gerast, such as people now are; eins og flestir menn gerast.

F. PART. PASS. görr, geyrr (Fms. ix. 498, x. 75), gjörr, gerr, as adj., compar. görvari, superl. görvastr; [A. S. gearu; gare, Chaucer, Percy’s Ballads; O. H. G. garwe; Germ. gar]:—skilled, accomplished; vaskligr, at sér görr, Ld. 134; vel at sér görr, Ísl. ii. 326, Gísl. 14; gerr at sér um allt, Nj. 51; hraustir ok vel at sér görvir, Eg. 86; at engi maðr hafi gervari at sér verit en Sigurðr, Mork. 221; allra manna snjallastr í máli ok görvastr at sér, Hkr. iii. 360: the phrase, leggja görva hönd á e-t, to set a skilled hand to work, to be an adept, a master in a thing; svá hagr, at hann lagði allt á görva hönd, Fas. i. 391, (á allt görva hönd, iii. 195.)

2. ready made, at hand; in the saying, gott er til geyrs (i. e. görs, not geirs) at taka, ‘tis good to have a thing at hand, Hkm. 17; ganga til görs, to have it ready made for one, Ld. 96; gör gjöld, prompt punishment, Lex. Poët.:—with infin., gerr at bjóða, ready to offer, Gh. 17; gervir at eiskra, in wild spirits, Hom. 11; görvar at ríða, Vsp. 24: with gen. of the thing, gerr ílls hugar, prone to evil, Hým. 9; gerr galdrs, prone to sorcery, Þd. 3; skulut þess görvir, be ready for that! Am. 55.

II. [cp. görvi, Engl. gear], done, dressed; svá görvir, so ‘geared,’ so trussed, Am. 40.

III. adverb. phrases, so-gurt, at soguru, so done; verða menn þat þó so-gurt at hafa, i. e. there is no redress to be had, Hrafn. 9; hafi hann so-gurt, N. G. L. i. 35, Nj. 141; kvað eigi so-gort duga, 123, v. l.; at (með) so-guru, this done, quo facto, Skv. 1. 24, 40; freq. with a notion of being left undone, re infecta. Germ. unverrichteter sache, Eg. 155, Glúm. 332, Ó. H. 202; enda siti um so-gort, and now let it stand, Skálda 166; við so-gurt, id., 655 vii. 4; á so-gurt ofan, into the bargain, Bs. i. 178, Ölk. 36, Fas. i. 85.

I) (older form es), rel. part. in old poems and in law phrases ‘es’ is suffixed to a demonstrative or interrogative word, pron. or adv., as s: sás, sús, þats, þeims, þærs; þars, þás, þegars, síðans, hveims, hvars, &c., = sá es, sú es, þar es, þá es, &c.

I. used as a rel. pron., indecl., who, which, that;

1) Mörðr hét maðr, er (nom.) kallaðr var gígja;

grös fögr, er (acc.) hón hafði í hendi;

aðra hluti þá, er (gen.) menn vildu visir verða;

þann einn son, er (dat.) hann ann lítit;

2) with a prep. placed at the end of the sentence;

land, er hann kom frá, the land he came from;

jötunn, er ór steini var höfuðit á (viz. honum), whose head was of stone;

3) ellipt., the prep. being understood;

ór þeim ættum, er mér þóttu fuglarnir fljúga (viz. ór), from the quarter that I thought the birds flew from;

þeir hafa nú látit líf sitt, er mér þykkir eigi vert at lifa (viz. eptir), whom I think it is not worth while to outlive;

4) a personal or demonstr. pron. may be added to the rel. part., er þú, er þik; er hann, er hón, er hana, er hans, er hennar, er þeim, er þeiri, er þeira, etc.;

œrr ertu, Loki, er þú (who) yðra telr ljóta leiðstafi;

sá maðr, er hann vill, that man who wishes;

nema ein Goðrún, er hón æva grét, who never wept;

ekkja heitir sú, er búandi hennar (whose husband) varð sóttdauðr;

þann konung, er undir honum eru skatt-konungar, that king under whom are tributary kings;

5) in the fourteenth century added to the int. pron., hverr;

þat herbergi, í hverju er hann ( in which = er hann í því) hefir sitt ráð ok ræðr;

II. as a conj. and adv.

1) local, er, þar er, there where;

hann sá á eldinum fölskann, er netit hafði brunnit, where the net had been burnt;

Ó. gekk þar til, er H. lá, to the spot where H. lay;

2) of time, er, þá er, when;

ok er, and when;

en er, but when;

þar til er, until;

í því er, just when;

eptir (þat) er, when;

þegar er, as soon as (þegar er lýsti, stóð konungr upp);

síðan er, since;

meðan er, while;

næst er vér kómum, next when we came;

þá lét í hamrinum, sem er reið gengr, as when it thunders;

3) = at, that;

ok fannst þat á öllu, er hón þóttist vargefin, that she thought she was thrown away;

ek em þess sæll, er okkart félag sleit, I am happy that;

skyldi fara fyrst leyniliga, en þó kom þar, er allir vissu, but it came to this, that every one knew of it.

II) from vera.

* * *

old form es, mod. sometimes eð, but usually ‘er;’ indecl. Particle used as relat. pron. or as relat. adv.; in very old MSS. always es, and rhymed so by old poets; in the 12th century it changed into er. In poems and in law phrases the particle ‘es’ is suffixed to the pronoun or adverb, as s or z, e. g. thus: as pron., sá’s = sá es (so in ‘people’s Engl.’ he as, him as, for he who, etc.), Hkr. iii. 11 (Sighvat); dat. þeim’s = þeim es, illi qui, Hm. 3, Fms. vi. 38 (Sighvat); acc. masc. þann’z or þann’s = þann es, illum qui, Vsp. 45 (MS.), Od. i, Hm. 44, 120, Hým. 39, Am. 90; neut. þatz = þat es, illud quod, Hm. 39, Am. 37, Hkv. Hjörv. 3, Fms. iii. 9 (Hallfred): as conj. or adv., hvárt’z … eða = hvárt es … eða, utrum … an, Grág. (Ed. 1853); hvárt’z hann vill at reiða eða …, i. 25, 145, 152, 155, 156, 161, 233, ii. 50: as adv., þegar’s = þegar es, as soon as, Grág. (Ed. 1853) i. 94, Am. 30; síðan’s = síðan es, since (Old Engl. sithens, sithence), 78; even sem’s = sem es, Am. 103; hvar’s = hvar es, wherever, 47, Mork. 138, Hm. 138; hve’s = hve es, however, 140 (MS. hvers), Skálda 190 (in a verse); þar’s = þar es, there where, i. e. where, Grág. i. 46, 153, Hm. 66, Hbl. 60, Gm. 8, Ls. 50, Mork. 18, 34, 37, 62, 170, Skálda 189 (Bragi), Edda (Ht.) 124, where this anastrophe is called bragar-mál, poetical diction; hvarge’s = hvarge es, wherever, Grág. ii. 44. The Icel. has no relat. pron. but only the relat. particles er and sem, both of them indecl. in gender, case, and number; in simple sentences the sense (gender etc.) is clear from the context; and the language has certain expedients to meet the deficiency.

A. Used as relat. pron. which, who, that:

I. used alone, where there is perhaps an ellipse of the demonstrative, er = er hann (þeir, þær, þeim, etc.);

α. nom., á þeim bæ, er Abia heitir, 625. 83; Mörðr hét maðr, er kallaðr var Gigja, Nj. 1; hann átti dóttur eina, er Unnr hét, id.; þá skulu þeir, er fær eru ( who are) saman, Grág. i. 9; maðr, er þessa þurfi, id.; at þeim svörum, er verða, 19; lið þat, er þeim hafðI þangat fylgt, Fms. i. 62; konur þær, er völfur vóru kallaðar, iii. 212; þeim unga manni, er þar sitr hjá þér, id.

β. acc., þingfesti manna þeirra, er ( quos) menn vilja sækja, Grág. i. 19; sakar þeirrar, er ( quam) ek hefi höfðað, id.

γ. gen., aðra hluti þá, er ( quorum) menn viidu vísir verða, Fms. iii. 212.

δ. dat., þann einn, er ( cui) hann ann lítið, Fms. i. 86.

ε. joined to a demonstrative; allir Þrændir, þeir er …, all the Th., who …, Fms. i. 62.

II. with a prep., which, as often in Engl., is placed at the end of the sentence; er hann kom til, whom he came to; land, er hann kom frá, the land he came from; so Lat. quocum venit = er hann kom með sub quibus = er … undir; in quibus = er … í, etc.: the prep. may also be a penultimate, e. g. the phrase, er mér er á ván, wlich I have a hope of; or, er hann var yfir settr, whom he was set over, etc.; this use of the pronoun is undoubtedly elliptical, the corresponding demonstrative pronoun being left out, although the ellipse is not felt; þvengrinn sá er muðrinn Loka var saman rifjaðr með (Kb. omits the prep.), the lace that the mouth of Loki was stitched with, Edda 71; öðrum höfðingjum, þeim er honum þótti liðs at ván (that is to say, þeim, er honum þótti liðs van at þeim), at whose hands, i. e. from whom he thought help likely to come, Fms. i; þeir er ek mæli þetta til (= er ek mæli þetta til þeirra), those to whom I speak, xi. 12; er engi hefir áðr til orðit, Nj. 190; in stórúðgi jötunn, er ór steini var höfuðit á (= er ór steini var höfuðit á honum), whose head was of stone. Hbl. 15; því er vér urðum á sáttir, Fms. xi. 34; við glugg þann í loptinu, er fuglinn hafðI áðr við setið. the window close to which the bird sat. Eg.: nokkurum þeim höfðingja, er mér sé eigandi vinátta við (viz. þá). Ó. H. 78: þá sjón, er mér þykir mikils um vert (viz. hana), 74; er mér þat at sýn orðit, er ek hefi opt heyrt frá sagt (= frá því sagt), 57; til vatns þess, er Á en Helga fellr ór, 163: til kirkju þeirra, es bein eru færð til, Grág. i. 13 new Ed.

2. ellipt. the prep. being understood, esp. to avoid the repetition of it; ekirinn sá er brendr vár Ásgarðr (viz. með), Edda (pref.); hann gékk til herbergis þess, er konungr var inni (viz. í), he went to the house that the king was in, Ó. H. 160, Fb. iii. 251; dyrr þær, er ganga mátti upp á húsit (viz. gegnum, through), the doors through which one could walk up to the house, Eg. 421; ór þeim ættum er mér þóttu fuglarnir fljúga (viz. ór), the airt ( quarter) that I thought the birds flew from, Ísl. ii. 196; yfir þeim manni, er Mörðr hafði sök sína fram sagt (viz. yfir), the man over whose head ( to whom) Mord had pleaded his suit, Nj. 242; þrjú þing, þau er menn ætluðu (viz. á), three parliaments, in ( during) which men thought …, 71; nær borg þeirri, er konungr sat (viz. í), near the town the king resided in, Eg. 287; Montakassin, er dyrkast Benedictus, Monte Cassino, where B. is worshipped, Fms. xi. 415; þeir hafa nú látið lif sitt fyrir skömmu, er mér þykir eigi vert at lifa (viz. eptir), they, whom methinks it is not worth while to outlive, 150; fara eptir með hunda, er þeir vóru vanir at spyrja þá upp (viz. með), er undan hljópusk, they pursued with hounds, that they were wont to pick up fugitives with, i. e. with bloodbounds, v. 145; þat er í þrem stöðum, er dauðum má sök gefa (viz. í), it is in three places that a man can be slain with impunity, N. G. L. i. 62; þat er í einum stað, er maðr hittir (viz. í), it is in one place that …, id.

III. a demonstrative pron. may be added to the relat. particle, e. g. er þeirra = quorum, er þeim = quibus, er hans, er hennar = cujus; but this is chiefly used in old translations from Lat., being rarely found in original writings; þann konung, er undir honum eru skatt-konungar, that king under whom vassals serve, Edda 93; ekkja heitir sú, er búandi hennar ( whose husband) varð sótt-dauðr; hæll er sú kona kölluð er búandi hennar er veginn, 108; sú sam-stafa, er raddar-stafr hennar er náttúrlega skammr, that syllable, the vowel of which is naturally short, Skálda 179; sá maðr, er hann vill, that man who wishes, Grág. i. 19; sá maðr, er hann skal fasta, 36; nema ein Guðrún, er hón æva grét, G. that never wailed, Gh. 40; þess manns, er hann girnisk, Hom. 54; sæl er sú bygghlaða … er ór þeirri …, felix est illud horreum … unde …, Hom. 15; engi er hærri speki en sú, er í þeirri …, nulla melior est sapientia quam ea, qua …, 28; varðveita boðorð hans, fyrir þann er vér erum skapaðir, ejusque mandata custodire, per quem creati sumus, 28; harða göfugr er háttr hófsemi, fyrir þá er saman stendr …, nobilis virtus est valde temperantia, per quam …, id.; elskendum Guð þann er svá mælti, Deum diligentibus qui ait, id.; skírn Græðara várs, er í þeirri, 56; er á þeim = in quibus, 52: rare in mod. writers, enginn kann að játa eðr iðrast réttilega þeirrar syndar, er hann þekkir ekki stærð hennar og ílsku, Vídal. i. 226.

IV. in the 14th century, the relat. pron. hverr was admitted, but by adding the particle er; yet it has never prevailed, and no relative pronoun is used in Icel. (except that this pronoun occurs in the N. T. and sermons, e. g. Luke xi. 1, whose blood Pilate had mingled, is rendered hverra blóði Pilatus hafði blandað; an old translator would have said, er P. hafði blandað blóði þeirra): hvern er þeir erfðu, M. K. 156; hverjar er hón lauk mér, id.; af hverju er hann megi marka, Stj. 114; hvat er tákna mundi, Fms. xi. 12.

V. the few following instances are rare and curious, er þú, er ek, er mér, er hón; and are analogous to the Germ. der ich, der du, I that, thou that; in Hm. l. c. ‘er’ is almost a superfluous enclitic, eyvitar fyrna er maðr annan skal, Hm. 93; sáttir þínar er ek vil snemma hafa, Alm. 7; ójafnt skipta er þú mundir, Hbl. 25; þrár hafðar er ek hefi, Fsm. 50; auði frá er mér ætluð var, sandi orpin sæng, Sl. 49; lauga-vatn er mér leiðast var eitt allra hluta, 50; ærr ertu Loki, er þú yðra telr, Ls. 29, cp. 21, Og. 12, Hkv. 2. 32; tröll, er þik bíta eigi járn, Ísl. ii. 364. ☞ This want of a proper relat. pron. has probably preserved Icel. prose from foreign influences; in rendering Lat. or mod. Germ. into Icel. almost every sentence must be altered and broken up in order to make it vernacular.

B. Conj. and adv. joined with a demonstrative particle, where, when:

1. loc., þar er, there where = ubi; þar er hvárki sé akr né eng, Grág. i. 123; hvervetna þess, er, N. G. L. passim.

2. temp. when; ok er, and when; en er, but when: þá er, then when; þar til er, until, etc., passim; annan dag, er menn gengu, Nj. 3; brá þeim mjök við, er þan sá hann, 68; sjaldan fór þá svá, er vel vildi, Ld. 290; ok í því er Þórgils, and in the nick of time when Th., id.: þá lét í hamrinum sem er ( as when) reið gengr, Ísl. ii. 434; næst er vér kómum, next when we came, Eg. 287; þá er vér, when we, id.

II. conj. that (vide ‘at’ II, p. 29); þat er (is) mitt ráð er ( that) þú kallir til tals, Eg. 540; ok þat, er hann ætlar, Nj. 7: ok fansk þat á öllu, er ( that) hon þóttisk vargefin, 17; en þessi er (is) frásögn til þess, er ( that) þeir vóru Heljar-skinn kallaðir, Sturl. i. 1; ok finna honum þá sök, er (en MS.) hann hafði verit, that he had been, Fms. vii. 331; af hverju er hann megi marka, from which he may infer, Stj. 135; hvárt er (en MS.) er (is) ungr eða gamall, either that he is young or old, N. G. L. i. 349; spurði hann at, hvárt er, asked him whether, Barl. 92; mikill skaði, er slíkr maðr, that such a man, Fms. vi. 15; hlægligt mér þat þykkir, er ( that) þú þinn harm tínir, Am. 53; er þér gengsk illa, that it goes ill with thee, 53, 89; hins viltú geta, er ( that) vit Hrungnir deildum, Hbl. 15.

2. denoting cause; er dóttir mín er hörð í skapi, for that my daughter is hard of heart, Nj. 17.

β. er þó, although, Skálda 164.

3. þegar er, as soon as, when, Fms. iv. 95, cp. þegar’s above: alls er þú ert, for that thou art, i. 305; síðan er, since, after that, Grág. i. 135; en siðan er Freyr hafði heygðr verít, Hkr. (pref.); but without ‘er,’ N. G. L. i. 342. In the earliest and best MSS. distinction is made between eptir er ( postquam), þegar er ( quum), meðan er ( dum), síðan er ( postquam), and on the other hand eptir ( post), þegar ( jam), meðan ( interdum), síðan (post, deinde); cp. meðan’s, síðan’s, þegar’s, above; but in most old MSS. and writers the particle is left out, often, no doubt, merely from inaccuracy in the MSS., or even in the editions, (in MSS. ‘er’ is almost always spelt  and easily overlooked): again, in mod. usage the particle ‘at, að,’ is often used as equivalent to ‘er,’ meðan að, whilst; síðan að, since that; þegar að, postquam, (vide ‘at’ V, p. 29.)

3rd pers. pres. is, vide vera.

* * *

(hefi; hafða, höfðum; hafðr), v.

1) to have (þeir höfðu sjau skip ok flest stór);

hafa elda, to keep up a five;

2) to hold, celebrate (hafa vinaboð, blót, þing);

3) to keep, retain (rifu þær vefinn í sundr, ok hafði hverr þat er hélt á);

4) to use (tvau net eru rý, ok hafa eigi höfð verit);

orð þau sem hann hafði um haft, which he had made use of;

hafa fagrmæli við e-n, to flatter one;

hafa hljóðmæli við e-n, to speak secretly to one;

hafa tvimæli á e-u, to speak doubtfully of a thing;

hafa viðrmæli um e-t, to use mocking words;

hann var mjök hafðr við mál manna, much used to, versed in, lawsuits;

5) to have, hold, maintain;

hafa vináttu við e-n, to maintain friendship with one;

hafa hættumikit, to run a great risk;

hafa heilindi, to have good health;

6) to bring, carry;

hafa e-n heim með sér, to bring one home;

hann hafði lög, út hingat ór Noregi, he brought laws hither from Norway;

hafa sik (to betake oneself) til annara landa;

7) to take, carry off;

troll hafi þik, the trolls take thee;

8) to get, gain, win;

hann hafði eigi svefn, he got no sleep;

hefir sá jafnan, er hættir, he wins that ventures;

hafa gagn, sigr, to gain victor;

hafa meira hlut, to get the upper hand, gain the day;

hafa betr (verr), to get the better (worse) of it;

hafa sitt mál, to win one’s suit;

hafa tafl, to win the game;

hafa erendi, to do one’s errand, succeed;

hafa bana, to suffer death, to die;

hafa sigr, to be worsted;

hafa góðar viðtökur, to be well received;

hafa tíðindi af e-m, to get tidings of, or from, one;

hafa sœmd, óvirðing af e-m, to get honour, disgrace from one;

with gen., hafa e-s ekki, to fail to catch one (hann kemst á skóg undan, ok höfðu þeir hans ekki);

ekki munu vér hans hafa at sinni, we shall not catch him at present;

9) to wear carry (clothes, weapons);

hann hafði blán kyrtil, he wore a blue kirtle;

hafa kylfu í hendi sér, to have a club in one’s hand;

10) to behave, do, or fare, so an so esp. with an adv.;

hafa vel, illa, vetr, to behave (do) well, badly, be worse;

hafa sik vel, to behave;

hafa vel, to be well off or happy;

hafa hart, to be in a wretched plight;

11) with infin., hafa at varðveita, to have in keeping at selja, to have on sale;

lög hafið þér at mæla, you are right;

12) hafa e-n nær e-u, to expose one to (þú hafðir svá nær haft oss úfœru);

hafa nær e-u, to come near to, esp. impers.;

nær hafði okkr nú, it was a narrow escape;

svá nær hafði hausinum, at, the shot so nearly touched the head, that;

ok er nær hafði, skipit mundi fljóta, when the ship was on the point of flloating;

13) as an auxiliary verb, in the earliest time with the pp. of transitive verbs in acc.;

hefir þú hamar um fólginn, hast thou hidden the hammer?;

ek hefi sendan mann, I have sent a man;

later with indecl. neut. pp.;

hefir þú eigi sét mik, hast thou not seen me?;

14) with preps.:

hafa e-t at, to do, act;

hann tók af þér konuna, en þú hafðir ekki at, but thou didst not stir, didst take it tamely;

absol., viltu þess freista, ok vita hvat at hafi, wilt thou try and see what happens?;

hafa e-t at hlífiskildi (skotspœni), to use as a shield (as a target);

hafa e-n háði, hlátri, to mock, laugh at;

hafa e-t at engu, vettugi, to hold for naught, take no notice of;

hafa sakir á e-n have charges against one;

hafa á rás, to take to one’s heels, run off;

hafa e-t eptir, to do or repeat a thing after one;

hafa e-t fram, to produce (vápn þorgils vóru fram höfð); to carry out, hold forth;

hafa mál fram, to proceed with a suit;

var um búit, ekki fram haft, all was made ready but nothing done;

hafa e-t frammi, í frammi, to use, make use of (hafa í frammi kúgan);

ok öll lögmæt skil frammi hafa, and discharge all on official duties;

hafa e-t fyrir satt, to hold for true;

eigi em ek þar fyrir sönnu hafðr, I am not truly aimed for that, it is a false charge;

hafa e-n fyrir sökum um e-t, to charge one with;

hafa í hótum við e-n, to threaten one;

hafa e-t með höndum, to have in hand;

höfum eiai sigrinn ór hendi, let not victory slip out of our hands;

hafa ór við e-n, to behave so and so towards one (hefir þú illa ór haft við mik);

hafa e-t til e-s to use for (höfðu þeir til varnar skot ok spjót); to be a reason or ground for;

vér hyggjum þat til þess haft vera, at þar hafi menn sézt, we believe the foundation of the story is that men have been seen there;

hafa mikit (lítit) til síns máls, to have much (little) in support of one’s case;

hafa e-t til, to have at hand, possess;

orð þau, sem hann hafði um haft, the words which he had used;

keisari hafði fátt um, did not say much;

hafa e-n undir, to get one under, subdue one;

hafa e-t uppi, to take (heave) up (hafa uppi fœri, net);

Skarpheðinn hafði uppi øxina, S. heaved up the axe;

hafa flokk uppi, to raise a party, to rebel;

hafa uppi tafl, to play at a game;

hafa e-n uppi, to bring one to light;

hafa uppi rœður, to begin a discussion;

hafa e-t úti, to have done, finished (hafa úti sitt dagsverk);

hafa við e-m, to be a match for one;

hafa sik við, to exert oneself;

hafa mikit (lítit) við, to make a great (little) display;

hann söng messu ok bafði mikit við, and made much of it;

hann bad jarl leita, bann hafði lítit við þat, he did it lightly;

haf ekki slíkt við, do not say so;

haf þú lítit við at eggja sonu þina, refrain from egging on thy sons;

15) refl., hafast.

* * *

pret. hafði; subj. hefði; pres. sing. hefi (less correctly hefir), hefir, hefir; plur. höfum, hafit, hafa: the mod. pres. sing. is monosyllabic hefr or hefur, and is used so in rhymes—andvara engan hefur | … við glys heims gálaus sefur, Pass. 15. 6, but in print the true old form hefir is still retained; the monosyllabic present is used even by old writers in the 1st pers. before the personal or negative suffix, e. g. hef-k and hef-k-a ek for hefi-g and hefig-a ek, see e. g. Grág. (Kb.) 79, 82, in the old oath formula, hef-k eigi, Hallfred; hef ek, Fms. iii. 10 (in a verse); but not so in 3rd pers., e. g. hefir-a or hefir-at, Grág. l. c.: imperat. haf, hafðu: part. pass. hafðr, neut. haft;—hafat is an απ. λεγ., Vsp. 16, and is prob. qs. hafit from hefja, to heave, lift: [Ulf. haban; A. S. habban; Engl. have; Hel. hebben; Germ. haben; Dutch hebben; Dan. have, Swed. hafva: it is curious the Lat. form habere retains the consonant unchanged, cp. the Romance forms, Ital. avere, Fr. avoir, Span. haber, etc. ☞ Hafa is a weak verb, and thus distinguished from hefja (to lift, begin), which is a strong verb, answering to Lat. capere, incipere; but in sundry cases, as will be seen below, it passes into the sense of this latter word; as also in some instances into that of another lost strong verb, hafa, hóf, to behave, and hœfa, to hit]:—to have.

A. To have; hann hafði með sér ekki meira lið, Fms. i. 39; hafði hverr hirð um sik, 52; höfðu þeir áttján skip, viii. 42; Sverrir hafði tvau hundrað manna, … þeir höfðu annan samnað á landi, 328; hann hafði mikit lið ok frítt, x. 36; þeir höfðu sjau skip ok flest stór, 102; hafa fjölmennar setur, Eb. 22; hann hafði menn sína í síldveri, Eg. 42; mun ek naut hafa þar sem mér þykkir hagi beztr, 716.

II. to hold:

1. to keep, celebrate; hafa ok halda, Dipl. i. 6; hafa átrúnað, 10; hafa dóma, 12; hafa blót, Fms. iv. 254; hafa vina-veizlu, id.; hafa vina-boð, Nj. 2; hafa Jóla-boð, Eg. 516; hafa þing, Fms. ix. 449; hafa haust-boð, Gísl. 27; hafa drykkju, Eb. 154; hafa leik, Fms. x. 201, passim.

2. to hold, observe; hlýðir þat hvergi at hafa eigi lög í landi, Nj. 149; skal þat hafa, er stendr …, Grág. i. 7; skal þat allt hafa er finsk á skrá þeirri …, id.; en hvatki es mis-sagt es í fræðum þessum, þá es skylt at hafa þat (to keep, hold to be true) es sannara reynisk, Íb. 3; ok hafða ek (I kept, selected) þat ór hvárri er framarr greindi, Landn. 320, v. l.

3. to hold, keep, retain; ef hann vill hafa hann til fardaga, Grág. i. 155; skal búandinn hafa hann hálfan mánuð, 154; ok hafði hvárr þat er hélt á, Nj. 279; hitt skal hafa er um fram er, Rb. 56; kasta í burt þrjátigi ok haf þat sem eptir verðr, 494.

4. to hold an office; hafa lögsögu, to hold the office of lögsaga, Íb. passim; hafa jarldóm, konungdóm, passim; þat höfðu haft at fornu Dana-konungar, Eg. 267; þér berit konunga-nöfn svá sem fyrr hafa haft ( have had) forfeðr yðrir, en hafit lítið af ríki, Fms. i. 52; hafa ríki, to reign, Hkr. pref.

5. phrases, hafa elda, to keep a fire, cook, Fms. xi. 129; hafa fjárgæzlu, to tend sheep, Eg. 740; hafa embætti með höndum, Stj. 204; hafa gæzlur á e-u, Fms. ix. 313; hafa … vetr, to have so many winters, be of such an age (cp. Fr. avoir … ans), Íb. 15; margir höfðu lítið fátt þúsund ára, Ver. 7: hafa vörn í máli, Nj. 93; hafa e-t með höndum, to have in hand, Fms. viii. 280, ix. 239; hafa e-t á höndum, Grág. i. 38; hafa fyrir satt, to hold for true, Fms. xi. 10; hafa við orð, to intimate, suggest, Nj. 160; hafa e-t at engu, vettugi, to hold for naught, take no notice of, Fas. i. 318.

6. with prepp. or infin.,

α. with prep.; hafa til, to have, possess; ef annarr þeirra hefir til enn annarr eigi, þá er sá skyldr til at fá honum er til hefir, Grág. i. 33; ef annarr hefir til …, id.; þér ætlið at ek muna eigi afl til hafa, Ld. 28.

β. with infin.; hafa at varðveita, to have in keeping, Eg. 500; lög hafit þér at mæla, you have the law on your tongue, i. e. you are right, Nj. 101; hörð tíðindi hefi ek at segja þér, 64; sá er gripinn hefir at halda, Grág. i. 438; hafa at selja, to have on sale, Ld. 28.

III. to use; var haft til þess sker eitt, Eb. 12; þá höfðu þeir til varnar skot ok spjót, Fms. vii. 193; er þín ráð vóru höfð, that thy advice was taken, Fs. 57; Gríss hafði þessi ráð, Fms. iii. 21; ek vil at þat sé haft er ek legg til, x. 249; þykki mér þú vel hafa ( make good use of) þau tillög er ek legg fyrir þik, xi. 61; til þess alls er jarli þótti skipta, þá hafði hann þessa hluti, 129; tvau ný (net), ok hafa eigi höfð verit ( which have not been used), haf þú ( take) hvárt er þú vilt, Háv. 46; þær vil ek hafa enar nýju, en ek vil ekki hætta til at hafa enar fornu, id.; önnur er ný ok mikil ok hefir ( has) til einskis höfð ( used) verið, id.; buðkr er fyrir húslker er hafðr, Vm. 171; gjalda vápn þau er höfð eru, N. G. L. i. 75; þat hafði hann haft ( used) fyrir skála, Edda 29; þeir vóru hafðir til at festa með hús jafnan, Nj. 118; sá hólmr var hafðr til at …, Fms. i. 218; hann skyldi hafa hinn sama eið, x. 7; orð þau sem hann hafði ( had) um haft ( used), Nj. 56; orð þau er hann hafði ( made use of) í barnskírn, K. Þ. K. 14.

2. more special phrases; hafa fagrmæli við e-n, to flatter one, Nj. 224; hafa hljóðmæli við e-n, to speak secretly to one, 223; allmikil fjölkyngi mun vera við höfð áðr svá fái gört, Edda 27; hafa mörg orð um e-t, Ld. 268; hafa tvímæli á e-u, to discuss, doubt, speak diffidently of a thing, Lv. 52; hafa viðrmæli um e-t, to use mocking words, Nj. 89; hafa nafn Drottins í hégóma, to take the Lord’s name in vain, Fms. i. 310; (hann var) mjök hafðr við mál manna, much used to, versed in lawsuits, Dropl. 8: hafa sik til e-s, to use oneself to a thing, i. e. to do a mean, paltry thing; þeir er til þess vilja hafa sik, at ganga í samkundur manna úboðit, Gþl. 200; ef hann vill sik til þessa hafa, Fms. i. 99: hafa sik við, to exert oneself; skaltú ok verða þik við at hafa um þetta mál, ef þú getr þat af þér fært, Grett. 160: hafa e-n at skotspæni, to use one as a target, Nj. 222; hafa e-n at hlífi-skildi sér, to use one as a shield, 262; hafa e-n at ginningar-fifli, auga-bragði, háði, hlátri, Hm. 133, Nj. 224, passim.

IV. to have, hold, maintain, of a state or condition; hafa vináttu við e-n, to maintain friendship with one, Sks. 662; hafa vanmátt, to continue sick, Eg. 565; hafa hættu-mikit, to run a great risk, Nj. 149; hafa vitfirring, to be insane, Grág. i. 154; hafa heilindi, to have good health, 26, Hm. 67; hafa burði til e-s, to have the birthright to a thing. Eg. 479; hafa hug, áræði, hyggindi, to have the courage …, Hom. 28; hafa vit ( to know), skyn, greind … á e-u, to have understanding of a thing; hafa gaman, gleði, skemtun, ánægju af e-u, to have interest or pleasure in a thing; hafa leiða, ógeð, andstygð, hatr, óbeit á e-u, to dislike, be disgusted with, hate a thing; hafa elsku, mætr, virðing á e-u, to love, esteeem … a thing; hafa allan hug á e-u, to bend the mind to a thing; hafa grun á e-m, to suspect one; hafa ótta, beyg af e-u, to fear a thing; and in numberless other phrases.

2. with prepp.:

α. hafa e-t frammi (fram), to carry out, hold forth; hafa frammi róg, Nj. 166; hafa mál fram, to proceed with a suit, 101; stefnu-för, 78; heitstrengingar, Fms. xi. 103; ok öll lögmælt skil frammi hafa, and discharge all one’s official duties, 232; var um búit en ekki fram haft, all was made ready, but nothing done, viii. 113; beini má varla verða betri en hér er frammi hafðr, xi. 52; hafðú í frammi ( use) kúgan við þá uppi við fjöllin, Ísl. ii. 215; margir hlutir, þó at hann hafi í frammi, Sks. 276.

β. hafa mikit, lítið fyrir e-u, to have much, little trouble about a thing; (hence fyrir-höfn, trouble.)

γ. hafa við e-m (afl or the like understood), to be a match for one, Fms. vii. 170, Lv. 109, Nj. 89, Eg. 474, Anal. 176; hafa mikit, lítið við, to make a great, little display; (hence við-höfn, display, pomp); hann söng messu ok hafði mikit við, he sang mass and made a great thing of it, Nj. 157; þú hefir mikit við, thou makest a great show of it, Boll. 351; hann bað jarl leita, hann hafði lítið við þat, he did it lightly, Nj. 141; haf ekki slíkt við, do not say so, Ld. 182.

B. To take, carry off, win, wield, [closely akin to Lat. capere]:

I. to catch, take, esp. in the phrase, hafa ekki e-s, to miss one; hann kemsk á skóg undan, ok höfðu þeir hans ekki, he took to the forest and they missed him, Nj. 130; ekki munu vér hans hafa at sinni, we sha’nt catch him at present, Fms. vi. 278; hafða ek þess vætki vífs, Hm. 101; þeygi ek hana at heldr hefik, 95: in swearing, tröll, herr, gramir hafi þik, the trolls, ghosts, etc. take thee! tröll hafi líf, ef …, Kormak; tröll hafi Trefót allan! Grett. (in a verse); tröll hafi þína vini, tröll hafi hól þitt, Nj.; herr hafi Þóri til slægan, confound the wily Thorir! Fms. vi. 278, v. l. (emended, as the phrase is wrongly explained in Fms. xii. Gloss.); gramir hafi þik! vide gramr.

II. to carry, carry off, bring; hafði einn hjartað í munni sér, one carried the heart off in his mouth, Nj. 95; hann hafði þat ( brought it) norðan með sér, Eg. 42; hafði Þórólfr heim marga dýrgripi, 4; hann hafði með sér skatt allan, 62; skaltú biðja hennar ok hafa hana heim hingat, Edda 22; fé þat er hann hafði ( had) út haft ( carried from abroad), Gullþ. 13; á fimm hestum höfðu þeir mat, Nj. 74; bókina er hann hafði ( had) út haft, Fms. vii. 156; konungr hafði biskup norðr til Björgynjar með sér, viii. 296; biskup lét hann hafa með sér kirkju-við ok járn-klukku, Landn. 42; hann hafði með sér skulda-lið sitt ok búferli, Eb. 8; hann tók ofan hofit, ok hafði með sér flesta viðu, id.; ok hafa hana í brott, Fms. i. 3; tekr upp barnit, ok hefir heim með sér, Ísl. ii. 20; hann hafði lög út hingat ór Noregi, he brought laws hither from Norway, Íb. 5; haf þú heim hvali til bæjar, Hým. 26; ok hafa hann til Valhallar, Nj. 119.

III. to take, get; hann hafði þá engan mat né drykk, he took no food nor drink, Eg. 602; hann hafði eigi svefn, he got no sleep, Bs. i. 139.

2. to get, gain, win; öfluðu sér fjár, ok höfðu hlutskipti mikit, Eg. 4; eigi þarftú at biðja viðsmjörs þess, þvíat hann mun þat alls ekki hafa, né þú, for neither he nor thou shall get it, Blas. 28; jarl vill hafa minn fund, he will have a meeting with me, 40, Skv. 1. 4: the sayings, hefir sá jafnan er hættir, he wins that risks, ‘nothing venture, nothing have,’ Hrafn. 16; sá hefir krás er krefr, Sl. 29.

3. phrases, hafa meira hlut, to get the better lot, gain the day, Nj. 90, Fms. xi. 93; hafa gagn, sigr, to gain victory, ix. 132, Eg. 7, Hkr. i. 215, Ver. 38; hafa betr, to get the better; hafa verr, miðr, to have the worst of it, Fms. v. 86, Þorst. S. St. 48, passim; hafa mál sitt, to win one’s suit, Grág. i. 7, Fms. vii. 34; hafa kaup öll, to get all the bargain, Eg. 71; hafa tafl, to win the game, Fms. vii. 219; hafa erendi, to do one’s errand, succeed, Þkv. 10, 11, Fas. ii. 517: hafa bana, to have one’s bane, to die, Nj. 8; hafa úsigr, to be worsted, passim; hafa úfrið, to have no peace; hafa gagn, sóma, heiðr, neisu, óvirðing, skömm, etc. af e-u, to get profit, gain, honour, disgrace, etc. from a thing; hafa e-n í helju, to put one to death, Al. 123; hafa e-n undir, to get one under, subdue him, Nj. 95, 128; höfum eigi, sigrinn ór hendi, let not victory slip out of our hands, Fms. v. 294.

4. to get, receive; hann hafði góðar viðtökur, Nj. 4; hón skal hafa sex-tigi hundraða, 3; skyldi Högni hafa land, 118; selja skipit, ef hann hafði þat fyrir ( if he could get for it) sem hann vildi; Flosi spurði í hverjum aurum hann vildi fyrir hafa, hann kvaðsk vildu fyrir hafa land, 259; hafa tíðindi, sögur af e-m, to have, get tidings of or from one, Ld. 28; hafa sæmd, metorð óvirðing, to get honour, disgrace from one’s hands, Nj. 101; hafa bætr, to get compensation, Grág. i. 188; hafa innstæðuna eina, id.; hafa af e-m, to have the best of one, cheat one.

IV. to carry, wear, of clothes, ornaments, weapons:

1. of clothes, [cp. Lat. habitus and Icel. höfn = gear]; hafa hatt á höfði, Ld. 28; hafa váskufl yztan klæða, … þú skalt hafa undir ( wear beneath) hin góðu klæði þín, Nj. 32; hann hafði blán kyrtil, … hann hafði svartan kyrtil, Boll. 358; hafa fald á höfði, to wear a hood; hón hafði gaddan rautt á höfði, Orkn. 304; hann hafði um sik breitt belti, he wore a broad belt, Nj. 91; hafa fingr-gull á hendi, 146: to have about one’s person, vefja saman ok hafa í pungi sínum, Edda 27; hlutir sem mönnum var títt at hafa, Fms. xi. 128.

2. of weapons, to wield, carry; spjót þat er þú hefir í hendi, Boll. 350; hafa kylfu í hendi sér, to have a club in one’s hand, Fms. xi. 129; hafa staf í hendi, to have a stick in the hand, Bárð.; Gunnarr hafði atgeirinn ok sverðit, Kolskeggr hafði saxit, Hjörtr hafði alvæpni, Nj. 93; hann hafdi öxi snaghyrnda, Boll. 358; hann hafði kesjuna fyrir sér, he held the lance in rest, Eg. 532.

V. here may be added a few special phrases; hafa hendr fyrir sér, to grope, feel with the hands (as in darkness); hafa vit fyrir sér, to act wisely; hafa at sér hendina, to draw one’s hand back, Stj. 198; hafa e-t eptir, to do or repeat a thing after one, Konr.; hafa e-t yfir, to repeat (of a lesson): hafa sik, to betake oneself; hafa sik til annarra landa, Grett. 9 new Ed.; hann vissi varla hvar hann átti at hafa sik, he knew not where ( whither) to betake himself, Bs. i. 807; hefir hann sik aptr á stað til munklífisins, Mar.

C. Passing into the sense of hefja (see at the beginning); hafa e-t uppi, to heave up, raise; hafa flokk uppi, to raise a party, to rebel, Fb. ii. 89: hafa uppi færi, net, a fisherman’s term, to heave up, take up the net or line, Háv. 46; Skarphéðinn hafði uppi ( heaved up) öxina, Nj. 144: hafa uppi tafl, to play at a game, Vápn. 29; þar vóru mjök töfl uppi höfð ok sagna-skemtan, Þorf. Karl. 406, v. l.: hafa e-n uppi, to hold one up, bring him to light; svá máttu oss skjótast uppi hafa, Fær. 42: metaph. to reveal, vándr riddari hafði allt þegar uppi, Str. 10.

2. with the notion to begin; Bárðr hafði uppi orð sín ( began his suit) ok bað Sigríðar, Eg. 26, Eb. 142; hafa upp stefnu, to begin the summons, Boll. 350; hafa upp ræður, to begin a discussion; ræður þær er hann hafði uppi haft við Ingigerði, Fms. iv. 144, where the older text in Ó. H. reads umræður þær er hann hafði upp hafit (from hefja), 59; cp. also Vsp., þat langniðja-tal mun uppi hafat (i. e. hafit) meðan öld lifir, 16, (cp. upp-haf, beginning); þó at ek hafa síðarr um-ræðu um hann, better þó at ek hafa (i. e. hefja) síðarr upp ræðu um hann, though I shall below treat of, discuss that, Skálda (Thorodd) 168; er lengi hefir uppi verit haft síðan (of a song), Nj. 135; cp. also phrases such as, hafa á rás, to begin running, take to one’s heels, Fms. iv. 120, ix. 490; næsta morgin hefir út fjörðinn, the next morning a breeze off land arose, Bs. ii. 48: opp. is the phrase, hafa e-t úti, to have done, finished; hafa úti sitt dags-verk, Fms. xi. 431; hafa úti sekt sína, Grett. 149.

D. Passing into the sense of a lost strong verb, hafa, hóf (see at the beginning), to behave, do, act:

I. with an adverb, hafa vel, ílla, or the like, to behave, and in some instances to do well or badly, be happy or unhappy,

α. to behave; en nú vil ek eigi verr hafa en þú, Fms. iv. 342; þeir sögðu at konungr vildi verr hafa en þeir, 313; hefir þú ílla ór (málum or the like understood) haft við mik, Fs. 140; ólikr er Gísli öðrum í þolinmæði, ok hefir hann betr en vér, Gísl. 28.

β. to do so and so (to be happy, unhappy); verr hafa þeir er trygðum slitu, Mkv. 3; ílla hefir sá er annan svíkr, 18; vel hefir sá er þat líða lætr, 6; vel hefir sá ( he is happy) er eigi bíðr slíkt íllt þessa heims, Fms. v. 145; hvílíkt hefir þú, how dost thou? Mar.; hafa hart, to do badly, to be wretched; at sál Þorgils mætti fyrir þær sakir eigi hart hafa, Sturl. iii. 292, Mar.; Ólafr hafði þá hölzti ílla, O. was very poorly, D. N. ii. 156; þykisk sá bezt hafa ( happiest) er fyrstr kemr heim, Fms. xi. 248; þá hefir hann bazt af hann þegir, i. e. that is the best he can do if he holds his tongue, Hm. 19; þess get ek at sá hafi verr ( he will make a bad bargain) er þik flytr, Nj. 128; úlfgi hefir ok vel, the wolf is in a bad plight, Ls. 39; mun sá betr hafa er eigi tekr við þér, id.; betr hefðir þú, ef …, thou wouldest do better, if …, Akv. 16.

γ. adding sik; hafa sik vel, to behave well, Fms. x. 415, Stj. 436.

II. with the prep. at, to do, act, (hence at-höfn, at-hæfi, act, doing); hann lét ekki til búa vígs-málit ok engan hlut at hafa, Nj. 71; en ef þeim þykkir of lítið féit tekit, þá skulu þeir hafa at hit sama, to act in the same way, Grág. ii. 267; hvatki es þeir hafa at, Fms. xi. 132; hann tók af þér konuna, en þú hafðir ekki at, but thou didst not stir, didst take it tamely, Nj. 33; bæði munu menn þetta kalla stórvirki ok íllvirki, en þó má nú ekki at hafa, but there is no help for it, 202; eigi sýnisk mér meðal-atferðar-leysi, at vér höfum eigi at um kvámur hans, i. e. that we submit tamely to his coming, Fs. 32: absol., viltú þess freista, ok vita þá hvat at hafi, wilt thou try and see how it will do? Bjarn. 27; en nú skaltú fara fyrir, ok vita hvat at hafi, Bs. i. 712.

III. phrases, hafa hátt, to be noisy, talk loud, Fms. i. 66; við skulum ekki hafa hátt ( do not cry loud) hér er maðr á glugganum, a lullaby song; hafa lágt, to keep silent; hafa hægt, to keep quiet; hafa sik á (í) hófi, to compose oneself, Ls. 36; hafa í hótum við e-n, to use threatening ( foul) language, Fb. i. 312; hafa í glett við e-n, to banter one, Fms. viii. 289; hafa íllt at verki, to do a bad deed, Ísl. ii. 184.

E. Passing into the sense of the verb hæfa (see at the beginning), to aim at, hit, with dat.:

I. to hit; svá nær hafði hausinum, at …, the shot so nearly hit the head, that …, Fms. ii. 272; þat sama forað, sem henni hafði næst váða, those very precipices from which she had so narrow an escape, Bs. i. 200, Fms. ix. 357; nær hafði nú, at skjótr mundi verða okkarr skilnaðr, Al. 124; nær hafði okkr nú, it struck near us, it was a narrow escape, Fms. viii. 281; kvaðsk svá dreymt hafa ( have dreamed), at þeim mundi nær hafa, ix. 387, v. l.; ok er nær hafði at skipit mundi fljóta, when the ship was on the point of floating, Ld. 58; ok hafði svá nær (it was within a hair’s breadth), at frændr Þorvalds mundu ganga at honum, Nj. 160; ok hafði svá nær at þeir mundi berjask, Íb. 11, cp. Bs. i. 21: the phrase, fjarri hefir, far from it! Edda (in a verse).

2. to charge; eigi em ek þar fyrir sönnu hafðr, I am not truly aimed at for that, ‘tis a false charge, Eg. 64; þeim manni er fyrir sökum er hafðr, i. e. the culprit, Grág. i. 29; cp. the mod. phrase, hafa á e-u, to make a charge of a thing; það varð ekki á því haft, they could not make a case for a charge of it.

II. metaph. to be the ground or reason for, (hence til-hæfa, reason, fact, foundation); til þess ætla vitrir menn þat haft at Ísland sé Tile (i. e. Thule) kallað, at …, learned men suppose that is the reason that Iceland is called Thule, that …, Landn. (pref.); mikit mun til haft, er einmæli er um (there must be some reason for it, because all people say so), Þorgils segir, eigi er fyrir haft ( there is no ground whatever for it), at ek mæla betr fyrir griðum en aðrir menn, Ísl. ii. 379; vér hyggjum þat til þess haft vera, at þar hafi menn sésk, we believe the substance of the story is that men have been seen there, Fms. xi. 158; hvat er til þess haft um þat (what is the truth of the matter?), hefir sundr-þykki orðit með ykkr? Boll. 364: in the saying, hefir hverr til síns ágætis nokkut, every one gets his reputation for something, Nj. 115.

2. to happen, coincide; hefir svá til, at hann var þar sjálfr, Fms. xi. 138, v. l.

β. the phrase, hafa mikit (lítið) til síns máls, to have much ( little) reason for one’s tale, i. e. to be much, little, in the right, Fms. vii. 221, xi. 138 (v. l.), Nj. 88: um þenna hefir svá stórum, it matters so much with this man, (v. l. for mun stórum skipta), Fms. xi. 311.

F. REFLEX. to keep, dwell, abide, but only of a temporary shelter or abode, cp. Lat. habitare, (cp. also höfn, a haven); hann hefsk á náttartíma niðri í vötnum, at night-time he keeps down in the water, Stj. 77: to live, þeir höfðusk mjök í kaupferðum, they spent much of their life in travelling, Hkr. i. 276; hann hafðisk löngum í bænum, Bs. i. 353.

β. with prep. við; hér mun ek við hafask ( I will stay here) en þú far til konungs, Fb. ii. 125; hafðisk hann við á skógum eðr í öðrum fylgsnum, 302; því at hann hafðisk þá á skipum við, Fms. viii. 44; hvílsk heldr ok hafsk við í því landi, rest and stay in that land, Stj. 162; Ásgeirr hafðisk við uppi í dalnum, Sd. 154; hafask lind fyrir, to cover oneself with a shield (?), Vsp. 50; hafask hlífar fyrir, to be mailed in armour, Hkm. 11.

2. hafask at, to do, behave (cp. D. above); vóru þeir þá svá móðir, at þeir máttu ekki at hafask, Fms. ii. 149; en síðan skulut þér at hafa slíkt sem ek kann fyrir segja, i. 158; þat eitt munu við at hafask, at ek mun betr göra en þú, Nj. 19; Lambi sá hvat Steinarr hafðisk at, Eg. 747.

3. hafask vel, to do well, thrive; vaxa ok vel hafask, to wax and do well, Hm. 142; nú er þat bæn mín, at þér hafisk við vel, that you bear yourself well up, Fms. ix. 497; Jungfrúin hafðisk vel við í ferðinni, x. 86; at fé hans mundi eigi hafask at betr at meðal-vetri, Grág. ii. 326.

4. recipr., hafask orð við, to speak to one another; ok er þat ósiðlegt, at menn hafisk eigi orð við, Fs. 14; þar til er þeir hafask réttar tölur við, N. G. L. i. 182.

II. part. hafandi is used in the sense of having conceived, being with child; þá verit hann varr við at hón var hafandi, 656 B. 14; hón skyldi verða hafandi at Guðs syni, id.; generally, allt þat er hafanda var lét burð sinn ok ærðisk, Fms. vii. 187; svá sem hón verðr at honum hafandi, Stj. 178; (hence barns-hafandi, being with child.)

G. The word hafa is in the Icel., as in other Teut. languages, used as an auxiliary verb with a part. pass. of another verb, whereby a compound preterite and pluperfect are formed as follows:

I. in transitive verbs with acc. the participle also was put in acc., agreeing in gender, number, and case with the objective noun or pronoun; this seems to have been a fixed rule in the earliest time, and is used so in all old poems down at least to the middle of the 11th century, to the time of Sighvat (circ. A. D. 990–1040), who constantly used the old form,—átt is an apostrophe for átta in the verse Ó. H. 81:

1. references from poets, Gm. 5, 12, 16; þá er forðum mik fædda höfðu, Vsp. 2; hverr hefði lopt lævi blandit eðr ætt jötuns Óðs mey gefna, 29; þær’s í árdaga áttar höfðu, 60: ek hafða fengna konungs reiði, Ad. 3; en Grjótbjörn um gnegðan hefir, 18; mik hefir marr miklu ræntan, Stor. 10; þó hefir Míms-vinr mér um fengnar bölva bætr, 22: gaupur er Haraldr hafi sveltar, Hornklofi: Loka mær hefir leikinn allvald, Ýt. 7; sá hafði borinn brúna-hörg, 14; jarlar höfðu veginn hann, 15: ek hef orðinn ( found) þann guðföðr (verða is here used as trans.), Hallfred; höfum kera framðan, id.: hann hefir litnar, sénar, hár bárur, Ísl. ii. 223, thus twice in a verse of A. D. 1002; göngu hefik of gengna, Korm. (in a verse); hann hafði farna för, Hkr. i. (Glum Geirason); ek hefi talðar níu orustur, Sighvat; þú hefir vanðan þik, id.; ér hafit rekna þá braut, Ó. H. 63 (Óttar Svarti); hann hefir búnar okkr hendr skrautliga, Sighvat (Ó. H. 13); þeir hafa færð sín höfuð Knúti, id.; hvar hafit ér hugðan mér sess, id.; hafa sér kenndan enn nørðra heims enda, id.; Sighvatr hefir lattan gram, id.; hefir þú hamar um fólginn, Þkv. 7, 8; þú hefir hvatta okkr, Gkv. 6; ek hefi yðr brennda, Am. 39, cp. 56; hefi ek þik minntan, 81; hefir þú hjörtu tuggin, Akv. 36; hefir þú mik dvalðan, Hbl. 51; ek hefi hafðar þrár, I have had throes, Fsm. 51; en ek hann görvan hef-k, svá hefi ek studdan, 12 (verse 13 is corrupt); hann hefir dvalða þik, Hkv. Hjörv. 29; lostna, 30; mik hefir sóttan meiri glæpr, 32; ek hefi brúði kerna, id.; þú hefir etnar úlfa krásir, opt sár sogin, Hkv. 1. 36; sá er opt hefir örnu sadda, 35; hefir þú kannaða koni óneisa, 23; þá er mik svikna höfðut, Skv. 3. 55; hann hafði getna sonu, Bkv. 8; þann sal hafa halir um görvan, Fm. 42; bróður minn hefir þú benjaðan, 25; er hann ráðinn hefir, 37; sjaldan hefir þú gefnar vargi bráðir, Eg. (in a verse).

2. references from prose; this old form has since been turned into an indecl. neut. sing. part. -it. The old form was first lost in the strong verbs and the weak verbs of the first conjugation: in the earliest prose both forms are used, although the indecl. is more freq. even in the prose writers, as Íb., the Heiðarv. S., the Miracle-book in Bs., Njála, Ó. H., (Thorodd seems only to use the old form,) as may be seen from the following references, Björn hafði særða þrjá menn, Nj. 262; hann mundi hana hafa gipta honum, 47; hann hafði þá leidda saman hestana, 264: ek hefi sendan mann, Ísl. (Heiðarv. S.) ii. 333; ek nefi senda menn, id.: hafa son sinn ór helju heimtan, Bs. (Miracle-book) i. 337; en er þeir höfðu niðr settan sveininn, 349; hann hafði veidda fimm tegu fiska, 350: er þér hefir ílla neisu gorva, Ó. H. 107: þá hefi ek fyrri setta þá í stafrófi, Skálda (Thorodd) 161; þar hefi ek við görva þessa stafi fjóra, id.; hafa hann samsettan, 167: góða fylgd hefir þú mér veitta, Þorst Síðu H. 2: sagði, at Ólafr konungr hafði sendan hann, Bs. i. 11: Þyri, er hertogi hafði festa nauðga, Fms. x. 393 (Ágrip): hefi ek þá svá signaða ok magnaða, v. 236: hefir sólin gengna tvá hluti, en einn úgenginn, K. Þ. K. 92 (Lund’s Syntax, p. 12).

β. again, neut. indecl., hana hafði átt fyrr Þoróddr, Ísl. ii. 192: hón hafði heimt húskarl sinn …, Ísl. (Heiðarv. S.) ii. 339; hann hefir ekki svá vel gyrt hest minn, 340; hefir þú eigi séð mik, 341; hve hann hafði lokkat hann. id.; gistingar hefi ek yðr fengit, 343: þeir höfðu haft úfrið ok orrostur, Íb. 12; hann hafði tekið lögsögu, 14: stafr er átt hafði Þorlákr, Bs. (Miracle-book) i. 340; er þær höfðu upp tekit ketilinn ok hafit …, 342; göngu es hann hafði gingit, 344; es sleggjuna hafði niðr fellt, 346; sem maðr hefði nýsett (hana) niðr, id.; jartein þá er hann þóttisk fingit hafa, 347; hafði prestrinn fært fram sveininn, 349: hjálm er Hreiðmarr hafði átt, Edda 73: hafa efnt sína heitstrenging, Fms. (Jómsv. S.) xi. 141: slíkan dóm sem hann hafði mér hugat, Ó. H. 176, etc. passim:—at last the inflexion disappeared altogether, and so at the present time the indecl. neut. sing. is used throughout; yet it remains in peculiar instances, e. g. konu hefi eg mér festa, Luke xiv. 20, cp. Vídal. ii. 21. ☞ This use of the inflexive part. pass. may often serve as a test of the age of a poem, e. g. that Sólarljóð was composed at a later date may thus be seen from verses 27, 64, 72, 73, 75, 79; but this test is to be applied with caution, as the MSS. have in some cases changed the true forms (-inn, -ann, and -it, -an being freq. abbreviated in the MSS. so as to render the reading dubious). In many cases the old form is no doubt to be restored, e. g. in vegit to veginn, Fm. 4, 23; búit to búinn, Hkv. Hjörv. 15; borit to borinn, Hkv. 1. 1; beðit to beðinn, Fsm. 48; orðit to orðin, Og. 23; roðit to roðinn, Em. 5; brotið to brotinn, Vkv. 24, etc.: but are we to infer from Ls. 23, 26, 33, that this poem is of a comparatively late age?

II. the indecl. neut. sing. is, both in the earliest poems and down to the present day, used in the following cases:

1. with trans. verbs requiring the dat. or gen.; ek hefi fengit e-s, hann hafði fengit konu; hafa hefnt e-s, Fms. xi. 25; sú er hafði beðit fjár, Þkv. 32; stillir hefir stefnt mér, Hkv. Hjörv. 33, and so in endless cases.

2. in the reflex. part. pass.; þeir (hann) hafa (hefir) látisk, farisk, sagsk, etc.

3. in part. of intrans. neut. verbs, e. g. þeir þær (hann, hón), hafa (hefir) setið, staðit, gengit, legit, farit, komit, verit, orðit, lifað, dáit, heitið …, also almost in every line both of prose and poetry.

4. in trans. verbs with a neut. sing. in objective case the difference cannot be seen.

☞ The compound preterite is common to both the Romance and Teutonic languages, and seems to be older in the former than in the latter; Grimm suggests that it originated with the French, and thence spread to the Teutons. That it was not natural to the latter is shewn by the facts, that

α. no traces of it are found in Gothic, nor in the earliest Old High German glossaries to Latin words.

β. in the earliest Scandinavian poetry we can trace its passage from declinable to indeclinable.

γ. remains are left in poetry of a primitive uncompounded preterite infinitive, e. g. stóðu = hafa staðit, mundu, skyldu, vildu, etc., see Gramm. p. xxv, col. 2. ☞ We may here note a curious dropping of the verb hefir, at ek em kominn hingat til lands, ok verit áðr ( having been) langa hríð utan-lands, Ó. H. 31, cp. Am. 52; barn at aldri, en vegit slíka hetju sem Þorvaldr var, Glúm. 382. On this interesting matter see Grimm’s remarks in his Gramm. iv. 146 sqq.

* * *

(stend; stóð, stóðum; staðinn), v.

1) to stand, opp. to sitja or liggja (hann stóð við vegginn);

koma standandi niðr, to come down on one’s feet;

skal mik niðr setja standanda, in a standing position;

standa fast, to stand fast;

standa höllum fœti, to stand slanting;

2) to stand, stick (G. skaut svá fast niðr skildinum, at hann stóð fastr í jörðunni);

sveininum stóð fiskbein í hálsi, the bone stuck in his throat;

3) to stand, remain;

borð stóðu, stood, were not removed;

4) to stand, be situated (bœr einn stóð skamt frá þeim);

5) to stand still, rest, pause (stóð þá kyrrt nökkura hríð);

verðr hér fyrst at standa sagan, the story must stop here for the present;

6) to last (hafði lengi staðit bardaginn);

7) to befit, become (konungr kvað þat eigi standa, at menn lægi svá);

ekki stendr þér slíkt, it does not befit thee;

8) to stand in a certain way, project, trend (fjögur horn ok stóðu fagrt, hit þriðja stóð í lopt upp);

stendr inn straumrinn, the tide (current) stands in;

blóðbogi stóð ór hvárutveggja eyranu, a stream of blood gushed out of both his ears;

kallar hann betr standa veðrit at fara landhallt, that the wind stands better for making land;

stóð vindr af landi, the wind blew from the land;

standa grunnt, to be shallow (vinátta okkur stendr grunnt);

9) to touch;

standa grunn, to stick on the ground (örkin stóð grunn);

10) to catch, overtake (hann drap menn Eiríks konungs, hvar sem hann stóð þá);

standa e-n at e-u, to catch one doing a thing (ef maðr verðr at því staðinn, at hann meiðir smala manna);

11) to stand, endure, bear (standa e-t or e-u);

12) to press, urge, trouble (elli stóð Hárek);

hvat stendr þik, what ails thee?

13) to weigh so much (gullhringr, er stóð mörk);

14) to stand by one, side with one, with dat.;

mikils er vert, hversu fast N. stendr þér um alla ráðagerð, how close N. stands by thee in all counsel;

15) with preps.:

standa af e-u, to proceed from, be caused by (opt stendr illt af kvenna hjali);

vil ok ek eigi, at af mér standi brigð okkarrar vináttu, nor do I wish to be the cause of a breach in our friendship;

standa af e-u við e-n, to give up, cede to one;

impers., segir hann honum, hvernig af stóð um ferð hans, how the matter stood as to his journey;

standa at e-m, to attack (var við sjálft, at þeir mundu standa at prestinum);

to stand by one, on one’s side (ek veit eigi víst, hvaðan G. inn ríki stendr at);

standa á e-u, to stand on, insist on (statt ei á því, er þér er bannat);

impers., stendr á illu einu með þeim, they are on very bad terms;

standa á e-m, to hang over one (sú skóggangssök, er á þér stendr); to refer to (þat heilræði stóð upp á þenna sama sendiboða);

standa eptir, to remain, be left;

standa fyrir e-u, to stand in the way of (þeir kváðu geip hennar ekki skyldu standa fyrir þingreið þeira);

standa e-m fyrir þrifum, to stand in the way of one’s thriving;

to stand before one, protect one (vér skulum Egil af lífi taka, en hlífa engum, er fyrir honum vill standa);

standa hjá e-m, to stand by one, assist one;

standa í e-u, to be engaged in, busied with (standa í bardögum, einvígum, málum, kvánbœnum);

impers., stendr í deilu með þeim, there is a quarrel between them;

standa með blóma, to be in a flourishing condition;

standa móti (á móti, í móti) e-u, to stand against;

standa saman, to stand together, be gathered, amassed (þar stóð auðr mikill saman);

standa til e-s, to tend towards;

standa til umbótar, to stand for mending, need it;

sem bœn yður stendr til, as your prayer tends to;

eptir þeim efnum, sem honum þœtti til standa, according to the merits of the case;

eptir því sem lög stóðu til, as the law was (taka þeir allir við bótum, sem lög stóðu til);

impers., stendr til e-s, it is to be expected, feared (til langra meina mun standa, ef);

standa e-m til e-s, to assist, help one (B. segir, hversu Ó. hafði honum til staðit);

standa undan, to be lacking (mikit stendr undan við hann í vinfenginu);

standa vel undir e-t, to support well, back it up well (munu margir vel undir þat standa);

standa undir e-m, to be in one’s possession, keeping (féit stendr undir honum);

standa upp, to stand up from a seat (þá stóð S. upp ok mælti hátt); to rise from bed (standa upp ok klæðast); to be left standing (fimm einir menn stóðu upp á skipinu);

standa uppi, to be left standing (K. hinn auðgi flýði ok allt lið hans, þat er uppi stóð; hús þau, er uppi stóðu);

to be laid up ashore, of a ship (stigu þeir á skip þat, er þar hafði uppi staðit um vetrinn);

of a corpse, to lie on the bier (lík Kjartans stóð uppi í viku í Hjarðarholti);

of a bow, to be kept bent (boginn má eigi einart uppi standa);

standa við e-u, to withstand (víkingar svá harðfengir, at ekki stendr við);

impers., stendr við e-t, it is on the verge of (þeir áttu svá harða leika, at við meiðingar stóð);

standa yfir e-u, to be present at (heldr vildi hann þenna kjósa en standa yfir drápi Þorgils frænda síns); to extend (þar er þeira ríki stendr yfir);

standa yfir, to stand over, last (hversu lengi skal fjárbón sjá yfir standa?);

í þessum griðum ok svardögum, sem yfir standa, which now stand, are in force;

16) refl., standast.

* * *

pres. stend, stendr, stöndum, standit, standa; pret. stóð, stótt, stóttú (mod. stóðst, stóðstú), stóð, pl. stóðum; subj. stæði; imperat. statt, stattú (cp. stand-þú); part. staðinn; pret. infin. stóðu = stelisse, Fms. vi. (in a verse); a medial form, pres. stöndumk (= stat mihi), Fm. 1. Kormak; pret. stóðumk (= stabant mihi), Hm. 106: with neg. suff. stóð-k-at, Fas. iii. 22 (in a verse). [Common to all Indo-Germ. languages.]

A. To stand; þó at hann gangi eðr standi áðr, Grág. ii. 95; hann stóð við vegginn, … stóð á víxl fótunum, Sturl. ii. 158; standa höllum fæti, Nj. 97; koma standandi niðr, to come down standing (after a leap), 85, Grág. ii. 110; skal mik niðr setja standanda, in a standing position, Ld. 54; munkr er eigi mátti standa á bænum ok reikaði, Greg. 62; standa á götu e-s, Nj. 109; standa fast, to stand fast, 92; standa frammi, to stand, be on one’s feet, Fms. vii. 85; s. fyrir dómstóli keisarans, 656 C. 19; s. fyrir manni, to stand before a man, so as to screen him, Grág. ii. 12. 115, Eg. 357: s. hjá, to stand by, metaph. to assist, Fas. ii. 501: standa nær e-m, to stand near one, metaph. to back, Nj. 76; nær standa vinir Gunnars, 88.

2. to stay; Egill stóð meðan ok beið þeirra, Eg. 483; statt ( stop) ok trú mér, 623. 17.

3. to stand, stick; stóðu spjót þeirra ofan frá þeim, Nj. 253; at hann standi fastr í fönninni, 84; skildinum, svá at fastr stóð í vellinum, 262; öxin stóð á hamri, i. e. went through to the back, and stuck there, 165; sveininum stóð fiskbein í hálsi, the bone stuck in his throat, Blas. 40; ef nökkurum stendr bein í hálsi, 655 ix. B. 2: absol., það stendr í e-m, it sticks in one’s throat.

4. to stand, remain; borð stóðu, stood, were not removed, Fms. vii. 144; skála þann sem enn stendr í dag, Þórð. 58 new Ed.; svá lengi sem heimrinn stendr, Rb. 64; skyli bú yðr standa ú-rænt, Nj. 208.

5. to stand, be seated, placed;í þeim dal stendr kirkja, Greg. 57; kirkja sú er stendr í Reykja-holti, D. I. i. 476; bær einn stóð skamt frá þeim, Eg. 230; ór þeim sal er und þolli stendr … ask veit ek standa, … stóð fyrir norðan salr, sal veit hón standa, Vsp.; Lissibón stendr á Spáni, Fms. vii. 80; Narbón stendr vid Jórsala-haf, x. 85; öll þau fylki er í hans biskups-ríki stóðu, vii. 300; Illugastaði ok Hrafnagil er standa í Laxárdal, Dipl. v. 17; standa á bók, reikningi, skrá …, [Germ. es steht geschrieben], ii. 12, 13, Bs. i, passim. II. with prepp.; standa á e-u, to stand on, insist on, persevere in; statt eigi á því er þér er bannat, Mirm.; s. á illu ráði, id.; s. á hendi e-m, Nj. 88, Grág. i. 121 (see hönd); mest mundi á fyrir-mönnum standa, Nj. 106: to stand upon, s. á lögum, Js. 41; s. á rétti sínum, … standa á dómi e-s, to stand by, abide by:—s. gegn, á móti, to withstand, Hom. 7, Fms. ii. 36, 225, x. 401:—s. af e-u, to give up, Dan. afstaae, Fb. i. 523:—s. at, to help (at-stoð); hvaðan Guðmundr stendr at, … hvaðan sem hann stendr at, Nj. 214; þeim er þaðan standa at, 193:—s. eptir, to remain, N. G. L. i. 335, Fms. ii. 231, vi. 248, Grág. ii. 301, Eg. 202, Rb. 116, Hom. 12, Stj. 422 (eptir-stöðvar = arrears):—s. fyrir, to stand before, to stand in the way of a thing, Ísl. ii. 262, Fms. vi. 61, Grág. i. 140; s. e-m fyrir þrifum, Fms. ii. 154; s. e-m fyrir gleði, vii. 162; s. e-m fyrir svefni, Gísl. (in a verse); s. e-m fyrir ljósi, to stand in the way of one’s light; láta e-t s. fyrir kaupi, Nj. 17; láta s. fyrir kviðburði, 87; ef afl hefir staðit fyrir kvið þeirra, Grág. i. 53; þat á eigi fyrir málum at s., 106; eiðr Vermundar stóð fyrir, Fbr. 22; járni á hann fyrir at standa, N. G. L. i. 342; s. fyrir með eineiði, 346:—s. í e-u, to be deeply engaged in; s. í bardögum, einvígum, málum, stórmælum, kvánbænum, etc., Eg. 486, Ld. 262, Nj. 53, 224, 227, Ísl. ii. 216; standa í ábirgð, Dipl. v. 24; s. í þjónustu, Mar.:—standa saman, to stand together, put together in one place; þar stóðu saman fé mikil, Eg. 318; stóð úmegð mörg saman, Ísl. ii. 198; þar stóð auðr mikill saman, Ld. 124: to consist, Hom. 2:—s. undir e-u, to be subject to; s. undir prófi, Dipl. i. 6; féit stendr undir honum, is in his keeping, Grág. i. 395: standa undir með e-m, to support, Sturl. i. 20; s. vel undir e-t, to support well, back, Nj. 215, Fms. vii. 125; jarl stóð vel undir hans mál, viii. 282; munu margir vel undir þat s., to back it up well, Ó. H. 52:—standa upp, to stand up from a seat, Nj. 3, Fms. i. 33, x. 401: to rise from bed, Nj. 69, Eg. 121; s. upp fyrir dag, 577; s. upp ok klæðask, Ld. 44; hann liggr sjúkr … þar er standi aldri upp, Nj. 80 (standa upp ór sótt); s. upp með e-m, to rise, join one, Sturl. ii. 203:—s. uppi, of a ship, to be laid up ashore (during the winter), Nj. 259, Ísl. ii. 273: of a corpse, to lie on the bier, Fms. ii. 257, Ám. 101: of a bow, to be kept bent, 623. 19: standa upp, to be standing, be left standing on one’s feet; færri standa upp enn fallnir eru, Fms. xi. 110; stóðu þá enn upp mjök margir á skeiðinni, many still stood up (not dead or wounded), 142; flýði allt lið er upp stóð, Eg. 33; fimm einir menn stóðu upp á skipinu, Orkn. 356 old Ed., (new Ed. 414 l. c. leaves out ‘upp’); meðan ek má upp standa ok vápnum valda, Ld. 170: standa uppi, id., Fms, viii. 139, Hkr. i. 210:—standa við e-u, to withstand, Grág. i. 1, 336 (við-staða); svá harðfengir at ekki stendr við, Nj. 271; svá mikit troll at ekki stendr við honum, Bárð. 177; þeir skutu svá hart, at ekki stóðu við hlífarnar, Fms. i. 173: to stand against, stop, hann stóð við litla stund (við-staða, a pause, halt):—standa yfir, svá lengi sem þingboð stæði yfir, lasted, Fms. ii. 216: hversu lengi skal fjárbón sjá yfir standa? Nj. 141; í þessum griðum ok svardögum sem yfir standa, which now stand, are in force, Fms. xi. 365; þar er þeirra ríki stendr yfir, extends, Eg. 344.

B. Metaph. usage, to stand still, rest, pause; verðr hér fyrst at standa sagan, the story must stop here, Fms. vi. 56: nú skal hér standa um athæfi Varbelgja, ix. 473; skulu sóknir standa, meðan leiðangr er úti, Gþl. 486; útlegðar-sakir skulu eigi standa um várþing, Grág. i. 103; skyldi málit standa um nóttina til rannsaks, Fms. ix. 414; skal þá standa leigan í hross-verðinu, Grág. i. 434; stóð þá kyrrt nokkura hrið, Fms. xi. 397; at svá búit stæði, Nj. 139; eigi mátti svá búit s., Fms. ii. 9; standa með blóma; stendr búit með miklum blóma, Band. 2.

2. to last; Guðs ríki stendr ei ok ei, Hom. 160; ok standa eina þrjá vetr, Sks. 323; þá sjau daga sem veizlan stóð, Stj.; en er þrjár nætr hafði veizlan staðit, Landn. 117; hafði lengi staðit bardaginn, Odd. 18; er deildir várar s. lengr, Eg. 738; stóð mikil deila milli þeirra langa hríð, Fms. x. 169; stóð þetta heimboð nokkut skeið, Nj. 81; meðan erfit stóð, Eb. ch. 54; stóð hennar hagr með þeim hætti, Bs. ii. 166:—to be valid, skal þetta testamentum s. ok haldask, Dipl. iv. 8; ok standa enn þau lög, Ver. 52; um tólf mánaðr stendr þeirra mál, Grág. i. 143; skal þat allt s. ok satt vera, 655 xxvii. 28; hans tala skal s. á fé sjálfs hans, K. Þ. K. 146; má þat eigi s. né fyrir satt halda, Stj. 31; hann mun láta s. boð þessi (stand by it), Nj. 77; þrjú kúgildi þau er standa með jörðunni, Dipl. iii. 8; ekki á Bjarkeyjar-réttr á því máli at standa, this case does not fall under the town jurisdiction, Fms. vii. 130; stendr þat mál ( it extends) um þrjá fjórðunga, Grág. i. 464.

3. to befit, become; konungr kvað þat ekki standa, at menn lægi svá, Fms. x. 157; berr þat eigi né stendr þvílíkum, Stj. 132; hví stalt þú guðum mínum, ekki stendr þér slíkt, 181.

4. phrases, nú stóð í stilli, see stilli; var þat boð með svá miklu kappi, at stóð í stönginni (cp. Dan. saa at det stod efter), Fms. xi. 424; standa í háska, Mar.

5. sem inn átti dagr Jóla standi á Dróttins degi, Rb. 128; en á þeim degi stóð Ólafs messu-aptann, Hom. 111.

II. of direction, to stand in a certain way, project, trend; fjögur horn ok stóðu fagrt, hit þriðja stóð í lopt upp, hit fjórða stóð ór enni, ok niðr fyrir augu honum, Ld. 120; geitar-horn stendr ór höfði henni, Fms. vii. 156; vápn stóðu á Birkibeini svá þykt at varla mátti hann falla, 325; gákk af bryggjunni eðr spjotið stendr á þér, 144; ella hefði spjótið staðit gegnum hann, Nj. 246; blóðbogi stóð ór hváru-tveggja eyranu, 210, Fms. vi. 419; boginn stóð inn um ræfrit, Eg. 239; kallar hann betr standa veðrit, at fara landhallt, the wind stands better for making land, Fms. x. 347; sunnan-vindr hvass ok stóð at virkinu, xi. 34; stóð gnæðingr með fjöllum, Bárð. 171; af íllsku ok úþef þeim er af stóð, Fms. iii. 128; stóð vindr af landi, Vigl. 79 new Ed.; stendr inn straumrinn, Bs. ii. 143: stóð stropinn um kyrtilinn, Clar.; standa grunnt, to be shallow; vinátta okkur stendr grunnt, Eg. 520; stóð hón alla vega jörð, touched the earth. Art.; stafir stórir ok stóðu grunn í ánni, Fb. ii. 19; örkin stóð grunn, stuck to the ground, Stj. 50, Gþl. 460, Grág. ii. 358; þrjár rætr standa; á þrjá vega undir aski Yggdrasils, Gm.; augu yður standa lengra fram, Sturl. iii. 129; finnr konungr at mikit stendr undan við hann í vinfenginu al hendi Sigvalda, Fms. xi. 106; heilræðit stóð á þenna sama sendiboða, referred to him, 433; hvaðan Guðmundr inn ríki stendr, on which side he stands, with whom he sides, Nj. 214.

2. to proceed from, be caused by; eigi standa þin orð af litlu fári, Fas. i. 195; stóð lítil stjórn af honum, Fms. xi. 223; þótti af honum minni ógn standa, Eg. 268; e-m stendr mein, úhapp, útili, íllt, gagn, hjálp … af e-m, 175; guðin rökðu til spádóma at af systkinum þessum mundi þeim mikil mein ok úhapp standa, Edda 18, Nj. 65, Barl. 39; eigi mun svá mikit íllt af þér standa, Nj. 368; opt stendr íllt af kvenna hjali. Gísl. 15: yðr munn vandræði af standa, Nj. 175.

3. standa til, to tend towards; nú stóð áðr til svá mikils váða, at …, Fms. vii. 144; þá stendr þó til meira geigs, xi. 275; standa til umbótar, to stand for mending, need it, Fb. ii. 234; flest frumsmíð stendr til bóta, needs mending; standa til mikils kostnaðar, D. N. ii. 18; sem bæn yður stendr til, tends to, Nj. 192; hvárt honum standi hugr til nökkurrar konu, Ísl. ii. 285; engi ván eða verðleikr stendr til at fáisk, Al. 91; sem bæn yður stendr til, Nj. 192; eptir þeim efnum sem honum þætti til standa, according to the merits of the case, Fms. vii. 60; eptir þvi sem lög stódu til, as the law stood, Nj. 146, Ld. 28; frekari álög en forn lög stæði til, Fms. xi. 224; latari enn líkendi stæði til, 256; fremr enn ritningar stóðu til, tended towards, i. e. warranted, Mar.; líta á mál hans eptir þeim efnum sem honum þætti til standa, as the merits were, Fms. vii. 60; eptir því sem lög stóðu til, Nj. 146, Ld. 28; standa til váða ok auðnar, Fms. x. 271.

III. to catch, overtake; hann drap menn Eiríks konungs hvar sem hann stóð þá, Hkr. i. 91; var hverr drepinn þar er staðinn varð, 107; lét hann ræna hvar sem hann stóð þá, Fms. vii. 181; hörmuðu bæði at þau máttu eigi fá staðit hann, Hom. 120; ef hann er með vátta inni staðinn, Grág. ii. 18; ef maðr tekr fé manns ok vinnr þjófskap at, enda standi hinn hann (acc.) at þvi er fé þat á, svá at handnumit verðr, ok …, 136; hinum er þýfð var í höndum staðin, id.; nú stendr maðr fé sitt þjófstolit í hendi öðrum manni, Gþl. 537.

2. to stand, i. e. to endure or bear; hverr sem fyrir-smár dómarann, ok vill eigi dóm standa, N. G. L. i. 452: to discharge, skal dæma landit þeim manni er varðveizlu stendr, to the man who stands as guardian, Grág. ii. 251; sá er vitna þarf skal standa þeim kost allan, Jb. 358.

3. to press, urge, trouble; ef ofviðri stendr mann, N. G. L. i. 349; Alfhildi stóð sótt, Hkr. ii. 199, Stj. 425; mun þik nú hræðsla standa, Fas. iii. 429; elli stóð Hárek, Ísl. ii. 482; hver fjölskylda sem þik stendr, Fms, xi. 429; segja máttu hvat þik stendr, what urges thee. Mar.; ok vænti af þér mests trausts, því heldr sem mik stendr meirr, Fms. iii. 70; standa mik svá stórar þröngslir, at …, Stj. 495; hvat stendr þik, what ails thee? Grett. 75 new Ed.; hvat stendr þik, Bergr, sagði biskup, Bs. i. 807; því at eins at þeim (þá?) standi ofviðri, N. G. L. i. 371.

4. to be of weight, value; skal hann eigi standa tómr meirr enn átta merkr, Gþl. 524; gullhringr stendr sex aura, mörk, Fms. ii. 246, xi. 204; strútrinn stóð tíu merkr, 77; vættir þær er hver þeirra standi hálfa níundu mörk, Gþl. 523.

C. Reflex. to stand right, be able to stand; steðjaði hann upp yfir törguna ok stóðsk þó, Nj. 144; þar mundir þú eigi hafa staðizk fylgjur þeirra Þorvarðs, Lv. 104; hann druknaði, því hann stóðsk ekki fjölkyngi Ragnars, Bárð. 181.

2. standask e-t, standask áhlaup, Sks. 411; höggum standask fáir, Sks. 411 B; fáir stóðusk honum, þótt fræknir væri, Grett. 87 A; gull stendsk elding, Grág. i. 501; þetta éi var með svá miklum býsnum, at ekki máttu sumir menn betr enn fá staðizk, Fms, xi. 136; var við sjálft at ek mætta eigi standask, x. 331; stóðsk hann eigi ok dó, 623. 33; hví lét Guð þeira freista, þar er hann sá at þau máttu eigi standask, Eluc. 28; at þér standisk jafnvel ef þér sjáit frændr yðra svívirða, Fms. v. 270.

3. to stand, bear, tolerate; hann skekr at honum sverðit, þetta fá þeir eigi staðizk ok hlaupa, Ísl. ii. 364; Kári stóðsk þetta eigi, Nj. 270; Björn stóðsk eigi ámælis-orð Sigmundar, Valla L. 218; standask frýju-orð, Fær. 196.

4. standask við e-m, to stand, be able to withstand; Heiðrekr vá með Tyrfingi ok stóðsk ekki við honum, Fas. i. 526; engi hlutr var svá sterkr at standask mætti fyrir honum. Edda.

5. to be valid; skulut mál hans standask um þá sök, Grág. i. 64; á þeirra dómr at standask, 80; eigu jammikit þeira orð at standask, sem annarra lögréttu-manna, 10; ef þú kemr til konungsins, ok megi þín orð nokkut standask, Fms. xi. 193; hennar orð stóðusk svá mikit, at …, Fas. i. 208; um þat vilda ek at mín at kvæði stæðisk, at …, Eb. 98.

6. of direction, to proceed from; standask af e-m, af henni mun standask allt it ílla, Nj. 49; svá stenzk af um ferð mína, the matter stands so as to my journey; Ólafr sagði jarli hversu af stóðsk um ferð hans, Ld. 112 (hversu af stóð, 340); ekki sagði Kjartan föður sínum hversu af stóðsk um ferð þessa, 208; Gautr segir honum geiniliga allt hversu af stóðsk inn ferðir hans, Fms. iii. 57; svá stendsk af um ferðir mínar, at ek má hér ekki dvelja lengr, vi. 350; eigi veit ek hvernig af stenzk (stennz) um för þína, hvárt þú ferr nökkut í konungs leyfi, Ó. H. 143.

7. a middle form; yfir ok undir stóðumk jötna vegir, the ‘giant-ways’ ( rocks) stood above and below, Hm.; stöndumk hjörr til hjarta, the sword touches me to the heart, Fm. 1.

II. recipr. to stand opposite one another in the same line: to meet, of ends; þat stóðsk á, nesit þvert ok fylking þeirra, Ísl. ii. 326; stóðsk þat á, at Jólin þraut ok lokit var sögunni. Fms. vi. 356; vígin Áskels ok Steingríms skyldi á standask, Rd. 281; stóðsk þat á endum ok ostkistan, Nj. 76; stóðsk þat á endum ok þat er Gunnarr; átti at gjalda, 111; létu þeir þat á endum standask, 120; standask á mót; sandmelr sá er á stendzk ok Seftjörn, Gísl. 23; bær hans stóðsk á ok konungs atsetr, Fas. ii. 63: bíða þess at á stæðisk misganga straumanna ok austan-veðr, Orkn. 266: stendzk heldr í móti með þeim hjónum, they were rather at sixes and sevens, did not agree well, Bjarn. 21: hendingar standask sem næst, to stand as close to one another as possible, Edda (Ht.); tungl þau er næst standask, nearest to one another, Rb. 34, 1812. 56.

III. staðinn = staddr, steadfast, placed, abiding; hvar sem maðr er staðinn, N. G. L. i. 163; vildi hann nú til staðins vita ( knew for certain) hver svör jarl vildi gefa, Vígl. 18.

* * *

(-ta, -tr), v.

1) to raise (lét hann r. viðuna ok draga seglit); r. e-n upp, to raise up; r. e-n upp af dauða, to raise up from the dead; r. upp lög, to restore the laws;

2) to raise, erect, build, of ships and houses (r. bœ, kirkju, hof, skip); r. upp hús, to restore of rebuild houses;

3) to raise, start, begin; r. úfrið, to make a rising; r. ferð, to start on a journey; r. bú or búnað, to set up house.

* * *

u, f. [from the Germ. reise], a journey; this word, which is very rare in mod. usage (ferð and för are the vernacular words), appears at the end of the 15th century, Bs. i. 900 (Laur. S. the second recension); var svá hörð reisan þeirra, Fms. viii. 32 (v. l., an error for reiðan, in a vellum of the latter part of the 15th century, but shewing that the transcriber knew the German word); in Norway it occurs in a deed of 1344: in mod. usage Icel. say ferða-reisa, vera á ferða-reisu:—í þrjár reisur, thrice, Bs. ii. 474. reisu-móðr, adj. journey-weary, Jón Þorl.

t, [Germ. reisen], to travel, (mod.)

adj. indecl., of cattle so starved or old that they cannot rise, but must be lifted up, reisa af hor.

* * *

(tel; talda; taliðr, taldr, talinn), v.

1) to count, number (G. biskup hafði telja látit bœndr á Íslandi);

telja kyn sitt til e-s, eiga til e-s at telja, to trace one’s descent from;

þótt þú eigir frændsemi at telja við mik, though thou canst reckon thyself my kith and kin;

2) to tell, say, set forth;

hann taldi litla sína fýsi at róa lengra, he said that he had little mind for rowing farther;

telja tölu, to make a speech, preach a sermon;

3) to reckon, consider (H. telr sik nú hraustari mann en áðr var hann);

telja sér e-t, to claim for oneself, reckon as one’s property (Þ. krókr taldi sér dalinn, ok kallaði hann þat sitt landnám);

4) telja fyrir vindi, to go well before the wind, of a ship (skipin voru örskreið ok töldu vel fyrir vindinum);

5) with preps., telja e-t af, to dissuade;

telja e-t af fyrir e-m, to dissuade one from;

telja at e-u, to blame, find fault with, object to (man ek ekki at telja, þó at þú trúir á þat goð, er þér líkar);

telja á e-n, to rebuke, blame;

telja e-t eptir e-m, to grudge one a thing (ekki tel ek mat eptir ykkr);

telja fyrir e-m, to try to persuade one (S. boðaði Þangbrandi heiðni ok taldi lengi fyrir honum);

telja trú fyrir e-m, to preach the gospel to one;

telja e-t ofan, to dissuade from;

telja til e-s, to claim (taldi hann til ríkis);

telja e-t upp, to enumerate, reckon up (þá taldi Þ. upp konur þær, sem vóru í Borgarfirði úgiptar);

6) refl., teljast undan e-u, to decline, refuse (telst hann undan förinni).

* * *

pres. tel, telr, tel, pl. teljum, telit, telja; pret. talði and taldi, pl. tölðu; subj. telði; imperat. tel, teldú; part. taliðr, taldr, and talinn; neut. older form talt, then talið: plur. neut. talið, Gh. 20; thus in Edda i. 401, v. l. 22, all forms occur, tolð, taulld, i. e. töld, talin, see also the references below: with pron. suff. tel-k, Stor. 22: neg. suff. telr-at, Grág. (Kb.) i. 178: [A. S. tellan, telian; Engl. tell; Dan. tælle; Germ. zählen.]

B. To tell, count, number; árum at telja, Vsp. 6; nú hefi ek dverga talða, 12; meðan teljum hans ætt til goða, Ht., Vsp. 14; talði aura, Skv. 3. 37; t. fé í haga, skalat fyl telja, Grág. ii. 258; skalat úmögum fé t., K. Þ. K. 142; t. ætt e-s, Mar.; töldu margir kyn sitt til hans, Ld. 12; sá maðr talði frændsemi, telja knérunnum, … ef maðr telr rangt, Grág. i. 28; talðir til arfs, 172; talðir, Edda i. 482; þótt þú eigir frændsemi at t. við mik, Nj. 42: t. sér e-t, to claim; Þórarinn krókr taldi sér dalinn, Gullþ. 4; þá taldi hann til ríkis, Fb. ii. 70.

II. to tell, say, mention; ef it betra telk, Stor.; fyr telja (Dan. fortælle) fornspjöll, Vsp. 1; telja böl af trega, … t. móðug spjöll, … trauðmál talið, … tregróf um talið, to tell a woful tale, Og. 12, Gh. 1, 9, 21; t. tíva fyr fyrða liði, to tell tales of the gods before men, Hm. 160: to call, say, þat tel ek undr, Yt.; hann talði litla sína fýsi at róa lengra, he said he had little mind for roving farther, Hým. 20; talði honum happ ef …, Am. 87; lífs tel ek ván önga, 88; as a law term in pleading in court, tel ek ( I declare) hann eiga at verða um sök þá sekan, Nj. 229; tel ek hann af sök þeirri sekjan fjörbaugs-mann, Grág. i. 365, 366; eigi síðarr enn nú er talið, told, 18; þá talði Þórðr Gellir tölu um at Lögbergi, … ok talði hvat honum varð fyrir, áðr …, then Thord Gellir spoke at length on the Law-hill, and told how much trouble it cost him, ere …, Jb. 8.

2. to talk, speak; Skeggi kvað engan mann t. af sér þat er hann ætti, talk it from him, talk him out of his own property, Grett. 93 A; telr hann merkiliga tölu, preached a remarkable sermon, Bs. i. 465; fær Porus talt huginn í þá, he put courage into them by his speech, Al. 142; talði hann honum allt hversu hann kom þangat, Str. 10; Saulus talði á mót Gyðingum, spoke against the Jews, 656 C. 13; Gyðingar tölðu i gegn Páli, 15; Guð, sá er svá telr (tölr Cod.) ‘gefit allt’…, Blas. 43; tjá ok telja, Fms. ii. 157.

III. with prepp.; telja af, to dissuade, Eg. 765: telja at e-u, to blame, find fault with, object to, Fms. i. 35, x. 38, Eg. 252, Nj. 66: t. á e-n, to charge (átölur); með því at hvárir-tveggi teli nökkut á aðra, Fms. x. 28; þeir þóttusk mikit eiga at telja á við Dani, 50, Nj. 26; er talið einlát á hendr honum, he is charged with ‘einlát, Grág. i. 178, Ld. 282: t. fram, to tell out, count out; t. kvið fram, Grág. i. 53; t. vætti fram, Nj. 233: t. eptir, to grudge. Fms. ii. 150 (eptir-tölur): t. ofan, to dissuade, xi. 11: t. upp, to tell up, enumerate, Nj. 22, Fms. i. 21, 80: t. fyr, to tell, narrate, record (Dan. fortælle), Vsp. 1; t. fyrir e-m, to persuade (for-tölur), Nj. 160; t. trú fyrir e-m, to preach the gospel for one, 623. 28, 656 C. 19: t. til, to claim, Eg. 338, Fms. xi. 388; t. til við e-n, to count, plead; á ek hvárki at t. til við þik mægðir né frændsemi, Nj. 213; skaltú til telja skatna marga, Hdl.: t. um e-t, langt es um þat at telja, ‘tis a long tale to tell, 655 xiii. A. 2; t. um fyrir e-m, to persuade, Fms. xi. 105: t. við, to speak against, Greg. 29.

IV. the naut. term, telja fyrir vindi, to be going well through the water, of a ship, but only in the pret.; var byrr góðr ok tölðu (tolþo Cod.) snekkjurnar ekki lengi fyrir vindi, the wind was fair, and the smacks were making good way, Ó. H. 104; töldu snekkjurnar ekki lengi fjörðinn fyrir vindinum, Fms. iv. 237, l. c.; skipin vóru örskreið ok töldu vel fyrir vindinum, the ships were fast, and went well before the wind, i. 100; töldu snekkjurnar skjótt fyrir vindinum, Orkn. 412; the phrase is now obsolete, but an analogy is found in lesa (lesa …, esp. as in the phrase lesa hafit, Fs. 28).

V. reflex., telsk saman frændsemi þeirra, they prove to be relations, N. G. L. i. 350; ekki var ek hér til með þjófum talin, Fms. vi. 106; em ek eigi ráðspakr taliðr, Skv. 1; þú munt taliðr ættar-spillir, Ísl. ii. (in a verse); teljask með dugandi mönnum, Fms. xi. 270; í Bjarka-málum eru tölð (tóð Kb. erroneously) mörg gulls heiti, Edda i. 400, v. l. 22; engi fær talt með tungu, Líkn.; nú hefi ek talt tíu landreka, Fb. ii. 524 (in a verse); er þat enn útalt ( untold) at …, Fms. vi. 222; svá mikit sem til telsk, in proportion (til-tala), Grág. i. 270; þat telsk svá til, it turns out, of accounts; teljask undan, to excuse oneself, decline, Fms. iii. 109, x. 99, Nj. 200.

2. to say of oneself; teljumk ek nú aðili at sök þeirri, Grág. i. 365, 366; talðisk eigi vita sér ván verka-manna, told that he knew of none, Edda 48; telsk mér þat helzt í hug (Lat. animum inducere), Eg. 521; þat talðisk lengstum í huginn at hugsa, ef …, Ó. H. 195; þeir tölðusk ílla við komnir, 51.

3. part., talið silfr, counted silver, i. e. the wadmal-standard, opp. to vegit, Grág. i. 500; ú-taldr, untold, uncounted; van-talið, of-talið.

* * *

1) a monstrous, evil-disposed being, not belonging to the human race (hann var mikill sem t.); t. hafi þik, or þína vini, the trolls take thee, or thy friends;

2) a human being having the nature of a troll.

* * *

n., the later but erroneous form is tröll; the rhymes require it to be troll; thus, troll and ollu, Fms. vi. 339; troll and kollr, Sturl. ii. 136 (a ditty); troll and sollinn, Rekst., Landn. 212 (in a verse); and so spelt in old vellums, trollz, Vsp. (Kb.) 39; in later vellums tröll, Mar. 1055; and so rhymed, tröll, öll, Mkv.: [Dan.-Swed. trold; Low Germ. droll, whence the mod. Dan. drollen; cp. also trylla and Dan. trylde = to charm, bewitch]

A. A giant, fiend, demon, a generic term. The heathen creed knew of no ‘devil’ but the troll; in mod. Dan. trold includes any ghosts, goblins, imps, and puny spirits, whereas the old Icel. troll conveys the notion of huge creatures, giants, Titans, mostly in an evil, but also in a good sense; Þórr var farinn í Austrveg at berja troll, Edda; þar mátti engi maðr úti vera fyrir trolla-gangs sakir ok meinvætta, Ó. H. 187; et mat þinn, troll, Fas. iii. 178; trolla þing, ii. 131; trolla-þáttr, Fms. x. 330; maðr mikill sem troll, Eg. 408; hann var mikill vexti sem troll, Gísl. 132; hár sem tröll að líta, Ülf. 7. 13.

2. a werewolf, one possessed by trolls or demons, = eigi einhamr, cp. hamr, hamramr; ef konu er tryllska kennd í héraði þá skal hón hafa til sex kvenna vitni at hón er eigi tryllsk, sykn saka ef þat fæsk, en ef hón fær þat eigi, fari brott or héraði með fjár-hluti sína, eigi veldr hón því sjólf at hón er troll, N. G. L. i. 351 (Maurer’s Bekehrung ii. 418, foot-note), see kveklriða and Eb. ch. 16; mun Geirríð, trollit, þar komit, G. that troll! Eb. 96, cp. the Dan. din lede trold; troll, er þik bíta eigi járn, troll whom no steel can wound! Ísl. ii. 364; þá þykki mér troll er þú bersk svá at af þér er fotrinn—nei, segir Þorbjörn, eigi er þat trollskapr at maðr þoli sár, 365; fjölkunnig ok mikit troll. Þiðr. 22; Sóti var mikit tröll í lífinu, Ísl. ii. 42; kosti ok skeri troll þetta, this fiendish monster, Eb. 116 new Ed. v. l.; trolli líkari ertú enn manni, þik bita engi járn, Háv. 56; mikit troll ertú, Búi, sagði hann, Ísl. ii. 451, Finnb. 264; þótti líkari atgangr hans trollum enn mönnum, 340; fordæðu-skap ok úti-setu at vekja troll upp (to ‘wake up a troll,’ raise a ghost) at fremja heiðni með því, N. G. L. i. 19.

3. phrases; at tröll standi fyrir dyrum, a troll standing before the door, so that one cannot get in, Fbr. 57; troll milli húss ok heima, Fms. viii. 41, cp. the Engl. ‘between the devil and the deep sea;’ troll brutu hrís í hæla þeim, trolls brake fagots on their heels, beat them on their heels, pursued them like furies, Sighvat; glápa eins og troll á himna-ríki, to gaze like a troll on the heavens (to gaze in amazement): in swearing, troll hafi þik! Fms. vi. 216; troll hafi líf! Korm. (in a verse); troll hafi þik allan ok svá gull þitt! 188; hón bað troll hafa hann allan, Art. 5; troll hafi þá skikkju! Lv. 48; troll (traull) hafi þína vini! Nj. 52; troll hafi þitt hól! 258; troll vísi yðr til búrs! Bs. i. 601; þykki mér því betr er fyrr taka troll við þér, the sooner the trolls take thee the better! Band. 37 new Ed., Fs. 53; þú munt fara í trolla-hendr í sumar! Ld. 230, Fms. v. 183; þú munt fara allr í trollindr (= trolla hendr), Band. (MS.); munu troll toga, yðr tungu ór höfði, the evil one stretches your tongue, some evil demon speaks through your mouth, Fb. i. 507; honum þótti helzt troll toga tungu ór höfði honum er hann mælti slíkt, Rd. 276; þú ert fól, ok mjök toga troll tungu ór höfði þér, Karl. 534; the verse in Korm. 210 is corrupt; trautt man ek trúa þér, troll, kvað Höskollr, Sturl. ii. 136, from an ancient ballad. In one single instance the trolls, strange to say, play a good part, viz. as being grateful and faithful; trolls and giants were the old dwellers on the earth, whom the gods drove out and extirpated, replacing them by man, yet a few remained haunting lonely places in wildernesses and mountains; these trolls, if they meet with a good turn from man, are said to remain thankful for ever, and shew their gratitude; hence the phrases, tryggr sem tröll, faithful as a troll; and trygða-tröll, hann er mesta trygða-tröll, a faithful soul, faithful person; trölla-trygð, ‘trolls-trust,’ faithfulness to death; troll eru í trygðum bezt is a saying; these milder notions chiefly apply to giantesses (troll-konur), for the troll-carles are seldom well spoken of: for trolls and giants as the older dwellers on earth, see the interesting tale in Ólafs S. Trygg. by Odd, ch. 55, 56 (Fms. x. 328–332).

II. metaph. usages, a destroyer, enemy of; þess hlutar alls er troll sem þat má fyrir fara, Edda ii. 513; bryn-tröll, q. v.

III. in local names; Trolla-botnar = the Polar Bay, between Greenland and Norway, believed to be peopled by trolls, A.A.; Trolla-dingja, Trolla-gata, Trolla-háls, Trolla-kirkja, Ísl. Þjóðs. i. 142: [cp. Troll-hættan in Sweden.]

B. COMPDS: trollagangr, trollagrös, trollshamr, trollsháttr, trollahlað, trollsliga, trollsligr, trollslæti, trollasaga, trollaslagr, trollaurt, trollaþáttr, trollaþing.